Tekst Asha Narain
Beeld Publiek Denken
In een organisatie waar besluiten en beleid voortdurend veranderen, is het vermogen om zowel samenspraak als tegenspraak effectief in te zetten van onschatbare waarde. Tijdens de vorige editie van de masterclass Samenspraak en tegenspraak leerden ambtenaren van ervaren bestuurders en elkaar. Een van de deelnemers, werkzaam bij als programmamanager bij een ministerie deelt zijn ervaring en inzichten over deze leerzame bijeenkomst.
Iedere ambtenaar krijgt vroeg of laat te maken met samenspraak en tegenspraak. Het is essentieel om samen te werken en meningen uit te wisselen, want als einzelgänger kom je nergens. ‘Het was bijzonder leerzaam om te zien hoe (top)bestuurders omgaan met kritiek en hoe zij dit verwerken in hun besluitvorming. Deze inzichten zijn direct toepasbaar in mijn werk binnen de rijksoverheid. Een opvallende les uit de masterclass was dat tegenspraak niet alleen wordt geduld, maar vaak juist wordt gewaardeerd. ‘Er is binnen de overheid geen gebrek aan samenspraak, maar goede tegenspraak maakt écht het verschil.’
De kunst van effectief tegenspreken
Nog een belangrijke les: het belang van timing en formulering bij tegenspraak. Bestuurders zijn vaak bezig met politieke afwegingen, die niet altijd direct zichtbaar zijn voor de operationele of tactische lagen van een organisatie. ‘Deze masterclass heeft mij doen beseffen dat het belangrijk is om mij eerst te verplaatsen in de positie van mijn leidinggevende voordat ik tegenspreek. Door eerst mee te denken, kweek je respect en vergroot je de kans dat je serieus wordt genomen.’
‘Effectieve tegenspraak maakt het verschil in besluitvorming’
De masterclass liet zien dat tegenspraak geen doel op zich is, maar een middel om tot betere besluitvorming te komen. In een veilige werkomgeving moet er ruimte zijn voor kritiek, zonder dat dit de samenwerking schaadt. ‘Overdaad aan samenspraak leidt vaak tot compromissen die niet altijd de beste oplossingen bieden. Een sterke organisatie heeft gezonde tegenspraak nodig om tot doordachte besluiten te komen.’
Balans tussen loyaliteit en kritische reflectie
Hij gaat verder: ‘Een van de grootste uitdagingen als ambtenaar is het vinden van de balans tussen loyaliteit aan bestuurders en het kritisch blijven in het werk. Iedereen heeft tegenspraak nodig, maar als elke ambtenaar zelf bepaalt wat goed is voor Nederland, zou er chaos ontstaan. Loyaal zijn betekent niet klakkeloos volgen, maar bijdragen aan een beter functionerende overheid.’
‘Loyaliteit en kritisch denken gaan hand in hand in de overheid’
Ook het scheiden van persoonlijke overtuigingen en professioneel handelen kwam aan bod. ‘Sommige dossiers raken ambtenaren zo diep dat het moeilijk wordt om objectief te blijven. Als je merkt dat je persoonlijke waarden je professionele tegenspraak beïnvloeden, is het belangrijk om stil te staan bij je rol en positie.’
Waardevolle ervaring
Wat de masterclass zo waardevol maakte, was de mogelijkheid om ervaringen van bestuurders en collega’s uit de eerste hand te horen. ‘In een kleine, vertrouwde setting bespraken we morele dilemma’s en moeilijke beslissingen. Dit helpt om deze aspecten van het werk een betere plek te geven. Een terugkomdag voor oud-deelnemers zou een interessante aanvulling zijn. Ook zou een soortgelijke masterclass binnen de Algemene Bestuursdienst interessant kunnen zijn. Gelukkig blijf ik in Den Haag regelmatig in contact met mededeelnemers, waardoor de inzichten uit de masterclass levend blijven.’
Hij besluit: ‘Als je impact wilt maken en openstaat om van anderen te leren, dan is deze masterclass een waardevolle investering. Tegenspraak is geen bedreiging, maar een essentieel instrument voor een gezonde en effectieve overheid.’
Eendaagse masterclass 'Samenspraak & Tegenspraak’ Krijg praktische handvatten voor het creëren van constructieve dialogen en het versterken van samenwerking tussen beleid en uitvoering. Kies de datum die het beste bij u past. De eendaagse masterclass 'Samenspraak & Tegenspraak' wordt op twee verschillende data aangeboden, zodat u een keuze kunt maken die aansluit bij uw agenda: Datum 1: 10 april 2025 Datum 2: 14 oktober 2025 Schrijf u vandaag nog in voor de datum die voor u het meest geschikt is. Meer informatie en inschrijven. Let op: het aantal beschikbare plaatsen is beperkt.
