Tekst: Asha Narain
Beeld: Shutterstock
Bruno Bruins is Chief Strategy Officer bij Renewi, een toonaangevend recyclingbedrijf dat afval omzet in bruikbare grondstoffen. Met de missie waste no more levert Renewi een bijdrage aan de circulaire economie. Bruins werkte in uiteenlopende functies in het publieke én private domein – als wethouder in Den Haag, minister voor Medische Zorg en als bestuurder bij HTM, UWV en Connexxion. Die brede ervaring vormt de basis voor zijn visie op effectief en integer ambtelijk vakmanschap. Voor iedereen die de publieke zaak een warm hart toedraagt, zijn democratie en rechtsstaat kernbegrippen, zegt Bruins. Hij benadrukt het belang van ‘pal staan’ voor die waarden. Zelf ziet hij het lidmaatschap van een politieke partij als een manier om daar invulling aan te geven – nog beter is actief lid worden, en meediscussiëren in jouw partij, jouw gemeente, jouw regio. Naast betrokkenheid noemt hij nieuwsgierigheid een belangrijke vaardigheid: hoe werkt dat, waarom wordt die prioriteit gelegd, wie deelt de lakens uit – en ook: wie voelt zich verantwoordelijk?
Tijdens zijn loopbaan heeft Bruins ervaren hoe belangrijk het is dat ambtenaren goede adviezen geven aan bestuurders. ‘Hoe helderder je de vraag stelt, des te beter het antwoord.’ Hij verwijst naar een oud-directeur in Den Haag die het zo formuleerde: ‘Als de wethouder aangeeft wat hij wil, dan kan de dienst aangeven hoe daar te komen.’
Hij gaat verder: ‘Een ambtelijk advies is één van de elementen waarop een bestuurder zijn of haar afweging baseert. Naast ambtelijke input spelen ook gesprekken met maatschappelijke organisaties, bedrijven, wetenschappers en burgers een rol. Het politieke besluit wordt uiteindelijk genomen aan de politieke tafel, zoals de gemeenteraad of het parlement. Een goed onderbouwd advies is belangrijk – het helpt iedereen, ook de professional die het heeft opgesteld. Loyaliteit betekent in deze context: duidelijk, tijdig, goed leesbaar en inhoudelijk sterk. Dat is iets anders dan schrijven naar his master’s voice (HMV). Eerlijk gezegd denk ik niet dat er veel ‘HMV-ambtenaren’ te vinden zijn. Gelukkig maar! Nederland kan trots zijn op z’n publieke dienst.’
‘Loyaliteit betekent: duidelijk, tijdig en goed onderbouwd adviseren.’
Verschillen zijn onderdeel van het spel
Het komt regelmatig voor dat de opvatting van een ambtenaar niet exact overeenkomt met die van de bestuurder. Bruins ziet dat niet als probleem: uiteindelijk moeten democratisch gekozen politici knopen doorhakken; besluiten nemen en verantwoorden. Ambtelijke diensten leveren voorbereidend werk. Een afwijkend besluit doet niets af aan het professioneel gegeven advies. ‘Mocht er discussie ontstaan, dan is dat schriftelijke advies van waarde.’
Hij erkent dat de praktijk soms weerbarstig is. ‘Het is prettiger werken als er ruimte is voor overleg, als je samen naar een besluit toewerkt. Als het klikt, ga je fluitend naar je werk. Maar als de verhoudingen structureel op scherp staan, dan is het goed om na te denken over je plek. Daar moet dan wel een stevige periode aan voorafgaan. Niet te gauw opgeven.’
Waar activisme schuurt
Over ambtelijk activisme is Bruins helder: lidmaatschap van een politieke partij is ook voor ambtenaren mogelijk. Hij herinnert zich een situatie waarin een ambtenaar en een bestuurder, beiden lid van dezelfde partij maar verschillend van opvatting, een discussie voortzetten op het gemeentehuis. ‘Dat had effect op de bestuursgang – niet wenselijk. Daarom is het cruciaal dat de verantwoordelijkheden van ambtenaar en bestuurder benoemd worden en dat beiden zich aan de spelregels houden. Dan kom je het verst.’
Delen om te leren
Tijdens de workshop op 9 december (onderdeel van de leergang over ambtelijk vakmanschap) wil Bruins met de deelnemers in gesprek over praktijkdilemma’s. ‘We weten nog niet wie er in december aan tafel zit, maar ik durf wel te gokken dat we dan meer dan 100 overheids-ervaringsjaren in de workshop hebben.’ Hij hoopt op een open gesprek, met uitwisseling van ervaringen, inzichten, tips – en een positieve blik op het werken bij de overheid. ‘We hoeven geen dilemma uit de weg te gaan, maar we mogen ook met trots kijken naar wat er goed gaat.’ Hij benadrukt: ‘De ambtenaar is voor de bestuurder niet alleen een vakinhoudelijke steun, maar ook een noodzakelijke spiegel – iemand die met professioneel tegenwicht bijdraagt aan betere besluiten.’
‘We werken in en aan de democratie. Daarin schuilt een grote verworvenheid.’
Snappen wat er speelt
In zijn eigen loopbaan wisselde Bruins geregeld van omgeving – van overheid naar bedrijfsleven en terug. ‘Elke organisatie heeft volgens hem z’n eigen ritme, taal en gewoonten. De kunst is om je te verplaatsen in de ander: wat wil hij of zij uit dit overleg meenemen? Wie zelf initiatief neemt, krijgt vaak een positieve reactie. Als je je hand uitsteekt, wordt die meestal geschud.’
Wat let je?
Op de vraag wat deelnemers uit de workshop moeten meenemen, antwoordt Bruins met een glimlach: ‘Als ik dat nu al zeg, wie ziet er dan nog naar uit?’ Hij besluit met zijn favoriete vraag – en tegelijk een uitnodiging: ‘Wat let je? Laat ik dat maar als cliffhanger voor de bijeenkomst in december beschouwen.’
Wil jij net als Bruno Bruins steviger en bewuster opereren in het politiek-bestuurlijke krachtenveld? Op 9 september 2025 start de nieuwe leergang Ambtelijk vakmanschap, excellent ambtenaarschap kun je leren!, een initiatief van het Nederlands Instituut voor Publiek Leiderschap (NIvPL) in samenwerking met de Publiek Denken Academie. In vijf bijeenkomsten verdiep je je in thema’s als integriteit, loyaliteit, rolvastheid en tegenspraak. Je leert van ervaren bestuurders, ambtelijke professionals en wetenschappers. De leergang biedt ruimte voor reflectie, interactie en concrete toepassing in je eigen werkomgeving. Voor wie? Ambitieuze professionals uit het publieke domein (schaal 11 t/m 14) die hun vakmanschap willen aanscherpen. Meld je hier aan en versterk het vakmanschap dat essentieel is voor goed openbaar bestuur.
