Aan de slag met participatie

Tekst Maurits van den Toorn
Beeld Hilbert Krane

In 2021 is de Interdepartementale Werkgroep (stakeholder) Participatie (IDWP) opgericht, met als doel: efficiënt werken aan stakeholder- en burgerparticipatie door ervaringen uit te wisselen en zo van elkaar te leren. Alle departementen en een aantal uitvoeringsorganisaties doen mee, de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), Infrastructuur en Waterstaat (IenW) en Financiën zijn de trekkers van de werkgroep. ‘Het zijn drie verschillende ministeries met verschillende participatiecasuïstiek, maar veel lessen zijn universeel en dus voor iedereen te gebruiken,’ stelt Tom Schuurmans (IenW, programmamanager bij het Kennisknooppunt Participatie).

Op ambtelijk niveau wordt steeds meer samengewerkt om van elkaar te leren, zodat niet iedereen zelf het wiel hoeft uit te vinden. Burgerparticipatie is belangrijk, onder meer om bij beleidsontwikkeling of verbetering van dienstverlening de kennis en expertise van burgers te benutten. Daar is inmiddels rijksbreed aandacht voor en in het regeerprogramma staat dat de overheid met mensen beleid maakt voor mensen. Sacha Margés (Financiën, coördinator corporate stakeholdermanagement): ‘Het besef dat we voor mensen werken is er zeker. Maar structureel mensen betrekken bij beleidsontwikkeling en optimaliseren van dienstverlening is best een uitdaging.’

Hoe ga je daarmee aan de slag? Door inwoners te laten participeren, maar daarbij wordt nog weleens in dezelfde valkuil getrapt, legt Claartje Brons (BZK, programmamanager en plaatsvervangend hoofd Democratie) uit: ‘We beginnen enthousiast met een participatietraject, maar dan moeten we wel weten of er ook politiek commitment voor is.’

Ze legt uit wat de werkgroep doet: ‘We stimuleren het vakmanschap en de vaardigheden van ambtenaren, onder meer door het aanbieden van een basisworkshop “goed aan de slag met participatie”. Beleidsmedewerkers leren wat ze wel en niet moeten doen bij het betrekken van de samenleving bij hun werk. We hebben daarvoor een essaybundel (https://ap.lc/CJmNp) gemaakt en hebben experts gevraagd om hun lessen met ons te delen.’

Dilemma’s

Brons ziet drie dilemma’s bij participatie. Als eerste is er wat zij de “participatiekloof” noemt. ‘Lang niet iedereen doet mee; hoe zorg je dat meer mensen meedoen en niet steeds dezelfde groep? Werpen we geen drempels op waardoor mensen worden belemmerd?’

Margés: ‘Wie bepaalt wie er mee mag denken? Dat is ook interessant. Nodigt de overheid gericht partijen uit of kunnen we nog andere manieren bedenken om input op te halen bij burgers en zakelijke stakeholders? Koepels, brancheorganisaties en bedrijven weten de beleidsdepartementen prima te vinden, maar voor burgers geldt dat veel minder.’ Als tweede punt is er de politieke inbedding en opvolging. Brons: ‘Ambtenaren en de politiek moeten van tevoren bedenken op welke vraag de inbreng van inwoners echt gewenst is en hoe ze omgaan met de uitkomsten van participatie. Het is ook een kwestie van verwachtingsmanagement en goede communicatie naar de deelnemers, maak duidelijk dat participatie niet per definitie betekent dat ze hun zin krijgen.’

En als derde is er vaak sprake van verplichte participatie, bijvoorbeeld in de vorm van internetconsultaties. Ook bij die vaste trajecten is het belangrijk om te zorgen voor een goede follow-up. Tom Schuurmans wijst nog op een ander aspect: de overheid moet ook ontvangend zijn. ‘Soms gebeurt er buiten iets, er ontstaat een maatschappelijk initiatief waarbij je je als overheid moet aansluiten. Geef daar de ruimte voor, zorg dat er een geschikte infrastructuur voor is.’

*Dit is het eerste deel van een artikel uit PD 54: Burgerparticipatie
Lees hier verder

Aan de slag met participatie

Dilemma’s

Reageer Reactie annuleren

Publiek Denken