De extra miljarden die het parlement aan het kabinet ter beschikking heeft gesteld, leidden het afgelopen jaar nog niet tot veel zichtbare resultaten. Het geld komt vaak moeilijk aan het rollen. Dat blijkt uit het verantwoordingsonderzoek over 2018 van de Algemene Rekenkamer.
Waar besloten was meer te investeren, lukte het niet altijd om het extra geld daadwerkelijk uit te geven. En waar besloten was geen extra geld uit te geven, ging de dienstverlening van het rijk soms achteruit. Een ogenschijnlijke tegenstrijdigheid, die de Algemene Rekenkamer mede verklaart uit taakstellingen en bezuinigingen van de voorgaande jaren.
Van de 5 miljard euro die extra beschikbaar was, is per saldo 1 miljard euro doorgeschoven naar latere jaren, berekende de Algemene Rekenkamer. Dat het niet altijd lukte om het geld te besteden had verschillende oorzaken. Het kost tijd voordat investeringen zijn gepleegd en nieuwe werknemers zijn aangenomen, opgeleid en ingezet – zeker nu de vraag naar personeel het aanbod overtreft. Het eerste speelt bijvoorbeeld bij het ministerie van Defensie, waar zes jaar zit tussen het besluit een bevoorradingsschip te kopen en de tewaterlating ervan. Het tweede doet zich voor bij de politie en UWV.
De Algemene Rekenkamer keek bij de zorg, Defensie, het basisonderwijs, politie en Rijkswaterstaat hoe extra geld wordt besteed en of dat doeltreffend is. Onderzocht zijn de plannen voor verbetering van de kwaliteit van de verpleeghuiszorg, de intensiveringen bij Defensie, politie en UWV en de inzet van gelden voor verlaging van de werkdruk in het basisonderwijs. Daarnaast dook de Rekenkamer in de onderhoudssituatie van bruggen en sluizen in hoofdvaarwegen. Daar werd de afgelopen jaren voor 414 miljoen euro aan onderhoudswerk uitgesteld, deels door een te krap budget. Dat staat in contrast met de aanwending van de extra 543 miljoen euro die het kabinet uittrok voor nieuwe infrastructuur: dat geld is niet uitgegeven in 2018, maar doorgeschoven naar 2020 en 2021, omdat de aanleg voorbereidingstijd kost.
Een knelpunt dat zichtbaar is in de zorg, het basisonderwijs, de politie, UWV, bij de Belastingdienst en Defensie is dat het vliegwiel pas op gang kan komen als er meer mensen kunnen worden aangenomen. Er is geld om de krijgsmacht te moderniseren, de kwaliteit van verpleeghuiszorg te verbeteren, de politie te versterken en de werkdruk op de basisscholen te verlagen. Er zijn over de hele breedte wel voldoende mensen werkzaam in de publieke sector. Maar tegelijkertijd zijn er te weinig leraren, agenten, ouderenverzorgers, gevangenisbewaarders, verplegers, commando’s, ingenieurs, IT-specialisten, inkopers. Daar ligt de grote uitdaging. Soms zwaaien er meer mensen af dan er nieuwe mensen binnenkomen, zoals militairen bij Defensie en agenten bij de politie.
De Algemene Rekenkamer waarschuwt in die gevallen dat het mede gezien de krapte op de arbeidsmarkt de vraag is of het benodigde personeel gevonden gaat worden. Op die waarschuwing gaat het kabinet, getuige de reacties van de ministers van Financiën en BZK op de uitkomsten van het verantwoordingsonderzoek, niet in.