Het bindend correctief referendum kan een nuttige aanvulling zijn op de representatieve democratie, maar kan zelf ook de nodige aanvulling gebruiken. Dat blijkt uit Referenderen en delibereren, een onderzoek van Tilburg University.
Eventuele risico’s van een bindend correctie referendum kunnen volgens de onderzoekers worden opgevangen door de combinatie te zoeken met vormen van “deliberatieve” democratie (de organisatie van publiek debat, burgerfora en aanverwante initiatieven). Experimenten en ervaringen in onder andere Zwitserland, Italië, Duitsland, VS en Ierland) laten zien dat er drie manieren zijn om “deliberatie” toe te voegen:
- referendumvoorbereidend,
- referendumdoorlichtend,
- referendumopvolgend,
Ook zijn er drie constructieve varianten op het klassieke correctieve referendum:
- a) het correctieve referendum met gedeeltelijke verwerpingsoptie,
- b) met responsoptie voor het bestuur,
- c) met burgerlijk tegenvoorstel.
Het onderzoek van Tilburg University wijst geen variant aan die altijd en overal goed is, maar benadrukt intelligent combineren en goed inbedden: ‘Weet wat institutioneel mogelijk is; combineer modellen zodanig dat sterktes zoveel mogelijk worden benut en tekortkomingen zoveel mogelijk worden gecorrigeerd; houd rekening met de Nederlandse context waarin nieuwe combinaties moeten werken.’
Om tot intelligent ontwerp te komen zijn praktijkexperimenten nuttig en nodig. Nieuwe wetgeving zou ruimte moeten bieden voor een proces van experimenteren en leren, dat met de intrekking van de Wet raadgevend referendum tot stilstand is gekomen.
Onderzoeksrapport
Download hier het rapport Referenderen en delibereren – Een verkenning van bindend correctieve referenda en combinaties met deliberatieve democratie door Frank Hendriks, Daan Jacobs en Charlotte Wagenaar (Tilburg University, 2020, ISBN: 9789464020540);