De titel – Ongevraagd advies over de effecten van de digitalisering voor de rechtsstatelijke verhoudingen – is er niet één waardoor de gemiddelde lezer watertandend naar de boekhandel zal rennen. De inhoud is er niet minder belangwekkend om: de Afdeling advisering van de Raad van State plaatst kanttekeningen bij de ontwikkeling naar een iOverheid die het kabinet met veel ambitie heeft ingezet. In dit advies waarschuwt de Afdeling advisering voor de negatieve aspecten van deze ontwikkeling.
Zelflerende algoritmes nemen besluiten op basis van profilering en correlaties, een ‘rechtsgeldige causaliteit’ ervoor ontbreekt en de rechtszekerheid kan in het geding komen. Digitalisering heeft ook gevolgen voor de manier waarop de overheid omgaat met haar burgers. Het gemak van het functioneren van de overheid staat voorop, de burger dreigt te worden opgezadeld met de risico’s, het ongemak en de nadelen van het gebruik van deze nieuwe technieken door de overheid. In het Ongevraagd advies zegt de Raad van State: ‘Onder invloed van digitalisering wordt het contact met burgers steeds afstandelijker en bij het nemen van geautomatiseerde besluiten is er steeds minder ruimte voor een individuele afweging. Soms weet de overheid zelf niet hoe de computer tot een besluit is gekomen. De wetgeving is er vooral op gericht om snel en efficiënt werken mogelijk te maken; het burgerperspectief wordt soms gemist.’ Het gevolg daarvan: ‘Dit raakt de rechtsstatelijke verhouding van de burger tot zijn overheid, waarbij zijn positie en bescherming in het geding zijn.’
Als ’s lands hoogste adviescollege zoiets zegt, is er echt iets aan de hand. Dat ontkent Richard van Zwol, staatsraad in de Afdeling advisering van de Raad van State, ook niet, maar hij benadrukt dat het zeker niet alleen kommer en kwel is. ‘De ontwikkeling van de iOverheid is goed en moet zeker doorgaan, dat schrijven we ook in het advies. Het werkt, denk maar aan het mailtje dat je krijgt als je rijbewijs verloopt en aan de digitale belastingaangifte. De digitalisering biedt vele voordelen en is nuttig en noodzakelijk, maar er zijn fenomenen die we niet goed tegemoet treden.’
Benieuwd naar de rest van het artikel?
Lees verder in de special iSamenleving: Laat de mens zich in data vangen? Voortaan als eerste op de hoogte van onze journalistiek? Neem een gratis abonnement op magazine Publiek Denken.
