Sinds de decentralisatie kampen nagenoeg alle gemeenten met tekorten voor de jeugdzorg. Het kabinet heeft voor de komende drie jaar extra geld uitgetrokken. Volgens minister De Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport moet het genoeg zijn om de tekorten te dichten. Maar er spelen ook andere problemen, zoals met regie en samenwerking. Hoe doen ze het in Uden en Almere?
Neeltje Schoenmakers,
Projectleider Sociaal domein
Al voordat de Voorjaarsnota bekend werd, presenteerde de gemeente Uden een eigen plan om de toegang tot jeugdhulp te verbeteren en te zorgen dat de ongeveer duizend jongeren de juiste zorg krijgen. Daarvoor investeren we 1,2 miljoen euro, onder andere in preventie, maar vooral pakken we de regie terug op jeugdhulp. Op 1 juli opent de gemeente de Wegwijzer Jeugd, één loket jeugdzorg waar ouders en jongeren kunnen aankloppen met vragen en problemen, variërend van lichte opvoedproblemen, eenzaamheid tot problemen na een scheiding. Tot voor kort had Uden de toegang tot jeugdhulp buiten de deur belegd bij een aanbieder van maatschappelijk werk die zowel preventieve jeugdhulp verleent als door de gemeente gemandateerd was om de toegang tot jeugdhulp uit te voeren. Daardoor hadden we te weinig zicht en grip op het toegangsproces en daarmee de inzet van jeugdhulp en de bijbehorende kosten.’
‘Ook de dubbelrol van toegang tot en aanbieder van jeugdhulp in één bleek in de praktijk niet wenselijk. Toen we ons dat realiseerden, zagen we dat we de toegang tot jeugdhulp beter en slimmer moesten organiseren.’
In eigen hand
‘Met het loket bij de gemeente hebben we de regie op de toegang tot jeugdhulp weer in eigen handen. Dit is nodig om te zorgen dat onze inwoners de juiste zorg krijgen maar ook dat er genoeg geld is om jeugdhulp voor iedereen in onze gemeente beschikbaar te houden. Overigens bepaalt de gemeente niet inhoudelijk hoe de jeugdhulp eruit ziet. De Wegwijzer kijkt naar de hulpvraag, welke doelen men wil realiseren en welke vorm van jeugdhulp hiervoor het best passend is. Dit wordt vastgelegd in een plan van aanpak. De aanbieder van jeugdhulp bepaalt vervolgens samen met het kind en/of de ouders ‘hoe’ de doelen gerealiseerd kunnen worden. Wel wordt vanuit de Wegwijzer gevolgd of de doelen uit het plan van aanpak gerealiseerd worden en is er, als dat nodig is, regie tijdens de uitvoering van jeugdhulp. We willen geen voorbeeld meer zien van tien hulpverleners die betrokken zijn bij een gezin en niet van elkaar weten waar ze mee bezig zijn. We kijken heel erg naar wat de ouders zelf coördineren en afstemmen met aanbieders van jeugdhulp en wat niet. Dan bepalen we wat ze nodig hebben.’ ‘Naast het loket is Uden in regionaal verband ook bezig om verbeteringen door te voeren in de inkoopsystematiek voor gespecialiseerde jeugdhulp. Dit met als doel om het aanbod beter te kunnen laten aansluiten op de hulpvraag en te zorgen dat jeugdigen sneller terecht kunnen. Daarnaast wordt er ook fors extra geïnvesteerd in preventie. Hierdoor kunnen problemen in een vroegtijdig stadium laagdrempelig worden opgepakt, denk bijvoorbeeld aan een project voor eenzaamheid onder jongeren maar ook de inzet van praktijkondersteuners bij de huisarts. Daarnaast zorgt een groter aanbod van preventieve jeugdhulp bij aanbieders van gespecialiseerde jeugdhulp voor meer mogelijkheden om af te schalen naar preventieve jeugdhulp of om combinaties van jeugdhulp in te zetten.’
Marjan Haak-Griffioen,
wethouder Jeugdzorg
‘Almere loopt voorop met een aantal vernieuwende aanpakken in de jeugdhulp. Helaas kampen we ook met krapte in dit dossier. In tegenstelling tot Uden kan ze niet investeren, maar kampt ze zelfs met een tekort van 3,7 miljoen euro. De extra gelden vanuit het rijk zijn dan ook welkom. Ik zoek geld om meer innovaties in de jeugdzorg aan te zetten. We hebben ruimte nodig om te zoeken wat werkt. Als je krap zit, dan kun je alleen maar focussen op de zorg die je moet verlenen. Er is geen ruimte voor vernieuwing.’
‘Toch is Almere een inspiratie voor veel andere gemeenten. Zo werkt de gemeente samen met een aantal scholen in de stad om kinderen met problemen vroeg in het vizier te krijgen, onder andere in het Onderwijs Jeugdhulp Arrangement (OJA). Binnen deze arrangementen worden met gemeentelijke subsidiëring jeugdhulpverleners ingezet op de scholen voor speciaal onderwijs. Zij werken daar samen met de leerkrachten zodat behandeling en intensieve begeleiding hand in hand gaan met onderwijs. Hoe kunnen die kinderen met problemen een lichte vorm van hulp krijgen zonder dat het problematiseert? Bij het ene kind is een gesprekje voldoende, de ander heeft een meer intensief traject nodig. Soms blijkt er thuis van alles aan de hand te zijn. School is de vindplaats. Is er iets ergs met een kind, dan kunnen we snel de alarmfase instellen. Helaas is enthousiasme niet altijd genoeg. Dan blijkt het programma maar voor een enkel kind te werken. Daarom moeten we echt innoveren, proberen welke aanpak het beste werkt. Daar moet je ook niet moet schrikken dat het af en toe niet werkt.’
Huisartspraktijkondersteuners
Een ander project dat in Almere goed werkt is de inzet van huisartspraktijkondersteuners vanuit de ggz. Het effect van deze aanpak is duidelijk. Het zorgt ervoor dat minder kinderen in de zware jeugdhulp terecht komen. De ondersteuners vangen gesprekken af, kunnen kinderen direct doorverwijzen naar de juiste vervolgplek, en het kind komt niet terecht in een zoektocht langs instanties. Het werkt echt goed.’
‘Almere heeft als doel om zoveel mogelijk kinderen uit de zware intramurale zorg te houden. Soms kan het natuurlijk niet anders, maar dan moeten we zorgen dat die behandeling zo kort mogelijk is én dat er goede aansluiting is bij lichtere vormen van zorg. Daarom hebben we nauw contact met onze partners, de aanbieders van zorg. In gesprek met elkaar willen we ervoor zorgen dat kinderen niet te lang in de intramurale zorg zitten en snel terecht kunnen komen op goede plekken. Ook 18-plussers.’