In januari 2019 gaat de massive open online course (MOOC) Digitalisering doet ertoe van start. Over de impact van een steeds digitaler wordende wereld op het werk van de overheid. ‘Stel: je wilt helemaal offline gaan en in een bos in Drenthe gaan wonen. Kan dat dan?’
In zes afleveringen verdiept beleidsmedewerker digitale overheid bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Wouter Welling zich in thema’s die in de Brede Agenda Digitale Overheid (BADO) aan bod komen: digitale inclusie, de impact en opkomst van platformen, de rol van algoritmes, digitale grondrechten, digitale identiteit en de generieke digitale infrastructuur. ‘Het is ingewikkelde materie die veel vragen oproept,’ zegt Welling.
‘Als gevolg van de digitalisering wordt een groot aantal zaken voor een groot aantal mensen veel gemakkelijker gemaakt,’ gaat Welling verder. ‘Maar wat we niet moeten vergeten: voor 2,5 miljoen mensen – vaak laaggeletterden – wordt alles juist veel moeilijker. ‘Zo ga ik in het inzicht over digitale inclusie op bezoek bij taalambassadeur Yvonne Geers. Zij heeft pas op latere leeftijd leren lezen en schrijven en had daardoor ook moeite met digitale systemen en websites van de overheid.’
Digitale grondrechten
In de aflevering over digitale identiteit onderzoekt Welling welke ‘digitale schaduw’ we achterlaten. ‘Die schaduw wordt steeds groter nu een groot deel van ons maatschappelijk leven zich online afspeelt. In het verlengde daarvan probeert hij in de aflevering over digitale grondrechten antwoord te geven op de vraag of er zoiets bestaat als digitale zelfbeschikking. Welling: ‘Het internet is voor veel mensen alleen maar leuk en snel. In hoeverre kun je je eigen leven nog bepalen. Stel: je wilt helemaal offline gaan en in een bos in Drenthe gaan wonen. Kan dat dan, zonder dat je de hulp moet inschakelen van anderen die zaken voor je online regelen? Die discussie is nog nergens gevoerd.’
Verder kijkt Welling naar de invloed van platformen. ‘Als je wilt trouwen of een geboorte aangeven, kan ik je op een briefje geven dat je dan eerst gaat googlen. Dat wil dus zeggen dat Google invloed heeft op hoe wij als overheid functioneren. Wat vinden we daarvan? Maar ook: wat kunnen we als overheid van die platforms leren?’
Menselijke beslissing
Ook het vertrouwen tussen burgers en overheid komt aan bod, in een inzicht over algoritmes. Welling: ‘Hoe geven we algoritmen zo vorm dat het vertrouwen tussen overheid en burger behouden blijft. Algoritmen hebben veel voordelen. Ze zorgen ervoor dat besluiten geautomatiseerd worden genomen zodat wij onze tijd en energie kunnen besteden aan andere zaken. Maar soms gaat het mis. Dan komt er een kink in de kabel waardoor een menselijke beslissing toch nodig is. Bijvoorbeeld als je op een adres woont, dat om wat voor reden niet is geregistreerd. Dan kun je allerlei zaken niet regelen, zoals het aanvragen van een uitkering.’
In de laatste aflevering van de mooc gaat Welling in op de Generieke Digitale Infrastuctuur (GDI). ‘Centraal staat de vraag hoe we met onze informatie-architectuur omgaan, hoe werken we samen als het gaat om datagebruik en standaarden? Voor veel overheden is standaardisatie nog niet vanzelfsprekend, al gaan we wel de goede kant op. Verschillende overheden hanteren bijvoorbeeld verschillende definities van het begrip ‘inkomen’. Dat klinkt triviaal maar in de architectuur van je informatiehuishouding is het superbelangrijk.’ Lachend: ‘Overheden in dat opzicht laten samenwerken is gek genoeg moeilijker dan het bij bedrijven het geval is.’
Op 15 januari 2019 gaat het eerste inzicht van de MOOC Digitalisering doet ertoe online