De productiviteitsontwikkeling in de sector veiligheid en justitie pakt de laatste decennia vaak negatief uit. De overheid heeft daar zo goed als geen invloed op. Vooral de politie en de rechterlijke macht laten een overwegend negatieve trend zien in de geleverde prestaties per euro. Het gevangeniswezen is wel productiever geworden. Decentralisatie, outputbekostiging en schaalvergroting zetten geen zoden aan de dijk. Dat zijn de belangrijkste conclusies van een uitgebreide studie van IPSE Studies (CAOP, TU Delft, EUR) naar de productiviteitsontwikkelingen in relatie tot de belangrijkste beleidshervormingen binnen veiligheid en justitie in de periode 1980-2014.
De studie onderzoekt de ontwikkelingen in drie sectoren: politie, de rechterlijke macht (Openbaar Ministerie en rechtspraak) en het gevangeniswezen. Uit de analyses blijkt dat de productiviteit bij de politie ongeveer gelijk is gebleven, bij de rechtelijke macht met 40 procent is gedaald en bij het gevangeniswezen met 35 procent is gestegen. Figuur 1 toont de ontwikkelingen door de tijd heen.
Figuur 1 Ontwikkeling productiviteit V&J-sectoren, 1980-2014 (indexcijfers: 1980 = 100)
Er zijn in principe voldoende mogelijkheden om de productiviteit bij politie en rechterlijke macht te verbeteren. Het is voor de overheid echter niet eenvoudig om instrumenten te vinden die prikkelen tot efficiënt en innovatief gedrag. Het gaat hier om kerntaken van de overheid, die moeilijk of niet zijn uit te besteden en waar vormen van marktprikkels lastig zijn in te voeren. Hierdoor opereren deze sectoren grotendeels als (staats)monopolies en zijn daardoor inherent ondoelmatigheid en weinig innovatief.