Het lokaal bestuur dient versterkt te worden op doordachte, integrale wijze, en niet door geïsoleerd losse delen aan te pakken. Daarvoor pleiten de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden (NVvR), de Wethoudersvereniging (WHV) en het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB) in een brief aan informateur Mariëtte Hamer.
Een geïsoleerde aanpak van problemen in het lokaal bestuur zou meer kwaad dan goed brengen, zegt Hilde Westera, directeur bij de NGB. ‘Neem de discussie over het al dan niet direct kiezen van een burgemeester. Hoe je diegene aanstelt, heeft ook invloed op allerlei andere organen. Wat betekent een kiezersmandaat van een burgemeester voor het hoofdschap van de gemeenteraad? Mag de burgemeester dan ook eigen wethouders benoemen? Het hangt allemaal met elkaar samen, en je kunt dus niet één kaart uit het kaartenhuis halen en verwachten dat het dan wel goed komt.’
De oplossingen voor de uitdagingen waar het openbaar bestuur zich voor geplaatst ziet, liggen niet bij één functionaris of één orgaan, maar bij het totale stelsel van openbaar bestuur in Nederland, staat in de brief. ‘Daarom moeten we in samenhang kijken naar hoe we het openbaar bestuur kunnen versterken,’ legt Westera uit. ‘In de eerste plaats is er natuurlijk het bekende verhaal van de decentralisaties, die niet altijd goed hebben uitgepakt: lokale overheden kregen minder geld en minder beleidsvrijheid. Dat is een ingewikkelde combinatie.’
‘Daarnaast moeten we eens reflecteren op het dualistisch stelsel dat we twintig jaar geleden hebben opgezet. Veel gaat er goed, maar werkt het wel zoals we hebben beoogd? Zijn macht en tegenmacht – raad en college – inderdaad voldoende in evenwicht?’ Westera benadrukt dat de verenigingen die de brief opstelden, ook niet alle oplossingen hebben. ‘Wij pleiten voor een breder debat, dat niet alleen plaatsvindt in het openbaar bestuur, maar waar vooral ook jongeren en burgers betrokken worden. We moeten niet met een groepje bestuurders op papier een mooi plan maken, maar als samenleving in gesprek over een toekomstbestendig openbaar bestuur.’