Beeld: Shutterstock
Ambtenaren moeten primair zorgen dat mensen krijgen waar ze recht op hebben. Dat is de belangrijkste uitkomst van het onderzoek Inwonersperspectieven op ambtelijk handelen en ethische dilemma’s, dat onlangs in Den Haag werd gepresenteerd.
Het rijksbrede programma Dialoog & Ethiek liet het onderzoek uitvoeren door bureau Populytics. Bijzonder aan dit onderzoek is de toepassing van de Participatieve Waarde Evaluatie (PWE). Daarbij kruipen burgers in de rol van ambtenaar en maken zij zelf afwegingen over de inzet van middelen en tijd.
Deelnemers vinden dat ambtenaren meer tijd moeten besteden aan het zorgen dat inwoners krijgen waar ze recht op hebben, dan aan het voorkomen van fouten, zoals fraudebestrijding. Daarnaast moet beleid beter aansluiten op de leefwereld van burgers. Dat kan bijvoorbeeld door ervaringsverhalen te betrekken bij beleidsontwikkeling of maatwerk te leveren.
Opvallend is dat deelnemers het belangrijker vinden dat ambtenaren het contact met de samenleving zoeken dan dat zij zich richten op extra wetenschappelijk onderzoek. Als beleid eenmaal is vastgesteld, moeten ambtenaren dit loyaal uitvoeren en niet zelf besluiten ervan af te wijken.
Vertrouwen in ambtenaren groter dan in politiek
Tijdens de presentatie ontstond discussie over de vraag wat mensen precies verstaan onder ‘krijgen waar ze recht op hebben’. Waar ligt de grens tussen onrecht en pech? Denk bijvoorbeeld aan de zogenoemde pechgeneratie die studiefinanciering misliep.
Een opvallend verschil met de heersende opvattingen in Den Haag is dat burgers minder nadruk leggen op zelfredzaamheid en fraudebestrijding. Ze gaan ervan uit dat beleid in zichzelf rechtvaardig is en dat ambtenaren dit eenvoudigweg goed moeten uitvoeren.
Opmerkelijk is dat het vertrouwen in ambtenaren (36%) groter is dan in het kabinet (23%) of de Tweede Kamer (27%).
Wetenschappelijk onderzoek heeft lage prioriteit
Een derde van de deelnemers vindt dat ambtenaren minder tijd hoeven te besteden aan wetenschappelijk onderzoek. Argumenten zijn dat de praktijk belangrijker is dan theorie en dat beleidsontwikkeling vooral draait om gezond verstand en heldere oordeelsvorming.
Volgens hoofdonderzoeker Toke van Telgen roept het onderzoek waardevolle vragen op. ‘Het perspectief van inwoners is één van de bronnen waarop ambtenaren hun handelen kunnen baseren. Het is vooral belangrijk om hierover het gesprek te blijven voeren.’
De volledige onderzoeksrapportage is te vinden op de website van de rijksoverheid:
Eindrapportage ‘Onderzoek Inwonersperspectieven op ambtelijk handelen en ethische dilemma’s’
