Beeld: Rijksoverheid
Landelijke politieke ontwikkelingen, zoals versplintering van partijen en afnemend vertrouwen in de politiek, hebben invloed op het lokale en provinciale bestuur. Tegelijkertijd heeft het decentraal bestuur een eigen dynamiek, met veel lokale partijen en bestuurders die sterk verbonden zijn met hun gemeenschap. Dat blijkt uit de Staat van het Bestuur 2024, het tweejaarlijkse rapport over de stand van de democratie en het openbaar bestuur in Nederland.
Uit het rapport blijkt dat kiezers het lokale en provinciale bestuur vaak door een nationale bril bekijken. Hoewel gemeenteraden en colleges veel lokale partijen en betrokken volksvertegenwoordigers kennen, blijft de democratische participatie beperkt. Slechts een klein deel van de inwoners is actief in de lokale politiek. Bovendien is de zichtbaarheid van het decentraal bestuur gering. Dit komt mede doordat veel landelijke vraagstukken uiteindelijk op gemeentelijk, provinciaal en waterschapsniveau worden uitgewerkt.
Daarnaast zijn landelijke trends zoals politieke fragmentatie, een hoger verloop onder bestuurders en toenemende agressie en intimidatie richting politieke ambtsdragers ook zichtbaar op decentraal niveau. Dit heeft gevolgen voor de duur van collegevormingen en leidt tot een minder stabiel bestuursbeeld.
Democratie en vertrouwen onder druk
Het rapport toont aan dat veel mensen het leven in een democratische rechtsstaat waarderen, maar er zijn uiteenlopende opvattingen over democratische waarden. Zo vindt bijna 30 procent van de ondervraagden dat de meerderheid mag beslissen, zelfs als dit ten koste gaat van minderheden. Daarnaast meent 36 procent dat een sterke leider de regels mag buigen om een gewenst resultaat te bereiken.
Het vertrouwen in instituties verschilt sterk. Rechters, de pers en het verkiezingsproces genieten relatief veel vertrouwen, terwijl het vertrouwen in de Tweede Kamer en de regering laag blijft en onderhevig is aan schommelingen.
Jubileumeditie met extra inzichten
Dit is de tiende editie van de Staat van het Bestuur, waarin nu ook de jaren 2023 en 2024 zijn meegenomen. Dit biedt niet alleen een lange termijnperspectief, maar ook aanleiding om vooruit te blikken. In een bijbehorende essaybundel geven externe auteurs hun visie op de toekomst van het openbaar bestuur. Daarnaast bevat deze editie voor het eerst een analyse van de democratie en het bestuur op Bonaire, Sint-Eustatius en Saba.
Een nieuwe toevoeging is het online dashboard www.staatvanhetbestuurdashboard.nl. Hier zijn de belangrijkste cijfers en langjarige trends overzichtelijk weergegeven. De gegevens worden zo veel mogelijk real-time geactualiseerd.
