nieuws Bestuurskracht

Gemeente Westerkwartier gaat van arm naar beter

Hoe is het om met armoede en schulden te leven? In november hoorden, voelden, en roken tweehonderd medewerkers van gemeente Westerkwartier en haar “armoedepartners” het zelf in Het Overleefhuis van Onzichtbaar Den Haag. ‘We willen onze dienstverlening voor mensen met weinig geld verbeteren. Maar je kunt pas echt begrijpen wat zij nodig hebben, als je in hun schoenen staat,’ stelt projectleider Erwin van der Maesen de Sombreff.

In gemeente Westerkwartier leven ruim drieduizend gezinnen in armoede. Met het project Van Arm naar Beter wil de gemeente de dienstverlening beter en toegankelijker maken. Speerpunt is een website waarop alle hulp voor mensen met weinig geld te vinden is, van schulphulpverlening tot Humanitas en minimaregelingen. Van der Maesen de Sombreff: ‘In het ontwikkeltraject kwamen we erachter dat het niet alleen gaat om het neerzetten van een goed technisch ontwerp dat ook geschikt is voor mensen die minder digitaal vaardig zijn of om eenvoudig taalgebruik. Toen we ervaringsdeskundigen van Sociaal Werk De Schans en een panel van mensen met weinig geld bij onze plannen betrokken, bleek dat het een laag dieper gaat: het gaat over verbinding, beleving en bejegening. Over hoe we als hulpverlenende instanties, ondanks al onze goede bedoelingen, soms volledig de plank misslaan en hoe belangrijk het is om elkaar als mens te ontmoeten.’

Als hulpverlener kun je verstrikt raken in regels en hoge werkdruk

Hij was diep geraakt door de persoonlijke verhalen. ‘Je hebt al snel vooroordelen over mensen in schulden, maar het kan iedereen gebeuren. Denk aan een horecaondernemer die failliet gaat en met z’n gezin in de schuldhulpverlening komt. De schaamte is enorm. Iemand vertelde dat hij onverwacht bezoek kreeg van een hulpverlener. Die was toch in de buurt en wilde graag de bankrekeningen inzien, dat was onderdeel van de procedure voor de steunaanvraag. Vanuit de hulpverlener misschien goedbedoeld, maar denk je eens in hoe dat voelt als je aan de andere kant staat. Je bent al afhankelijk van hulp en dan moet je al je trots inslikken en aan een vreemde je bankrekening laten zien. Dingen worden anders ervaren dan wij ons voorstellen. Je kunt dan zeggen: pech, ze passen zich maar aan als ze hulp willen hebben. Maar je kunt ook – en dat past beter in deze tijd – je realiseren dat je ook dienstverlener bent en kijken wat beter kan.’

Verbinding en beleving
Toen hij zijn eigen ervaring begin dit jaar bevestigd zag in het rapport 50 stemmen van mensen in armoede of schulden van het Sociaal Planbureau Groningen en Trendbureau Drenthe, wilde hij als onderdeel van Van Arm naar Beter ook verbinding en beleving op de agenda zetten. Samen met Onzichtbaar Den Haag haalde Van der Maesen de Sombreff Het Overleefhuis naar het Westerkwartier.

Inwoners in kwetsbare situaties ervaren zaken anders dan wij

In Het Overleefhuis biedt de gemeente medewerkers in het sociaal domein en tal van netwerkpartners de gelegenheid om te ervaren hoe het is om rond te moeten komen met een klein budget.Voormalig cultureel centrum De Oude Ulo in Leek werd antikraak ingericht met spullen van de kringloop, precies zoals je het vaak ziet bij mensen die om wat voor reden dan ook in armoede en schulden zijn gekomen. De fictieve bewoonster Beata verwelkomde kleine groepen bezoekers die ze samen met de trainers in 2,5 uur tijd in haar verhaal en in haar leefwereld trok. ‘Je kunt over armoede lezen, je kunt er een workshop over volgen, maar zelf ervaren is de hoogste vorm van leren’, vertelt Boy Zandbergen, oprichter/trainer van Onzichtbaar Den Haag. De organisatie is gespecialiseerd in confronterende belevingsgerichte trainingen met de inzet van ervaringsdeskundigen. Zo ook in Het Overleefhuis waar het personage Beata ook zelf diep in de schulden heeft gezeten en weet hoe het is om afhankelijk te zijn van hulp.

‘In het huis worden deelnemers geconfronteerd met hun eigen vooroordelen. En ervaren ze hoe het is om onder permanente druk met een klein budget rond te komen en wat dat doet met je vermogen om de juiste beslissingen te nemen. Wist je dat mensen met te weinig geld gemiddeld 13 IQ-punten lager scoren dan normaal?’ Ook weet Beata de deelnemers bijna zonder uitzondering te raken met haar persoonlijke verhaal. Het doel is uitdrukkelijk niet om hulpverleners terecht te wijzen, benadrukt Zandbergen die zelf jaren hulpverlener was. ‘Regels, protocollen, hoge werkdruk, op een gegeven moment kun je als hulpverlener verstrikt raken. Terwijl je als mens diep in je hart eigenlijk nog steeds precies weet wat er moet gebeuren en wat anders kan. Dat besef willen we weer activeren. Wij willen ruimte creëren waarin de hulpverlener ook zichzelf laat zien en beiden vanuit gelijkwaardigheid contact met elkaar kunnen maken. Uiteindelijke doel van Het Overleefhuis is dat de deelnemers met een nieuwe blik naar hun werk gaan kijken. Hoe draag ik bij aan het systeem?’

Pijnlijk
Aanvankelijk wilde de gemeente alleen de consulenten trainen. Van der Maesen de Sombreff: ‘Maar toen realiseerden we ons dat het ook interessant kon zijn voor de andere teams in het sociaal domein en voor teamleiders, beleidsmedewerkers, directie en raadsleden. Zelfs voor partners in het voorliggend veld, bijvoorbeeld het onderwijs. Uiteindelijk hebben we in een week een kleine tweehonderd mensen getraind, zowel van de gemeente als van onze partners. Wat het Overleefhuis ons heeft gebracht is het besef dat het nog veel moeilijker, pijnlijker en complexer is om in die schoenen te staan van die ander dan je je kunt indenken en dat menselijk contact vooropstaat. Ik gun dit elke gemeente die het minimabeleid wil verbeteren.’

*Ook een Overleefhuis organiseren met lokale casuïstiek? Gemeente Westerkwartier en Onzichtbaar Den Haag delen graag hun ervaring in een webinar op donderdag 28 januari 2021 van 14.00-15.30 uur. Aanmelden via boy@onzichtbaar-denhaag.nl.

*Dit artikel werd geschreven door Ellen Röling en verscheen oorspronkelijk in Publiek Denken 23: Dienstverlening in tijden van crisis. Meer artikelen lezen? Neem dan nu een abonnement op Publiek Denken!

Beeld: Iwan de Brabander

Delen

Reageer

*

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *