Is de democratie gebaat bij technocratie, waarbij experts en deskundigen bepalen wat het beste beleid is? Of juist niet? ‘Technocratie is een aantrekkelijke gedachte, maar helaas een illusie.’
Toen de pandemie in april 2020 door ons land raasde en politici en experts worstelden met de juiste aanpak van het virus, deed premier Rutte een opvallende uitspraak. De adviezen van het Outbreak Management Team (OMT) aan het kabinet waren ‘heilig’, aldus de premier. Met de kennis van nu is het gemakkelijk die uitspraak te veroordelen, maar ook toen al klonk kritiek. Het OMT, destijds bestaande uit virologen, epidemiologen en artsen, zou qua samenstelling niet divers genoeg zijn. Een tweede punt van zorg ging verder dan enkel de bestrijding van de pandemie. Is het wel wenselijk om zoveel macht te geven aan een selecte groep experts?
Politieke keuzes
Stefan Rummens is hoogleraar politieke filosofie aan de KU Leuven. Technocratie lijkt volgens hem op het eerste oog een goed systeem. ‘We willen allemaal goed bestuur, dan is het aantrekkelijk om te geloven dat er zoiets als expertise bestaat. Op basis van kennis van experts zouden we maatschappelijke problemen kunnen oplossen, of een objectief antwoord formuleren op grote vraagstukken waar we als samenleving mee worstelen. Het verlangen naar technocratie kan ik dus best begrijpen.’
Experts hebben zeker een belangrijke rol, zegt Rummens. Juiste (wetenschappelijke) informatie is cruciaal om tot goed beleid te komen. ‘Maar het gaat mis wanneer experts zelf de politieke doelen bepalen of afwegingen maken tussen de normen en waarden die we nastreven. Daar verzet ik mij fundamenteel tegen. Kennis van experts gaat over feiten. In adviezen aan overheden dienen zij daarom altijd zogenaamde “als-dan-scenario’s” te schetsen. Als we deze maatregelen nemen, zullen dat de gevolgen zijn. Dan blijft de vraag over welke gevolgen we als samenleving willen nastreven en welke eventuele neveneffecten aanvaardbaar zijn. En daar bestaat geen feitelijke kennis over. Dat betreft politieke keuzes die politici dienen te maken.
*Dit is het eerste deel van een artikel uit PD34: Wonen in actie. Lees hier verder
Beeld: Aad Goudappel