Beeld: Martijn Beekman/rijksoverheid
De afgelopen dagen stonden de Algemene Politieke Beschouwingen in het teken van het kabinetsvoorstel om via een noodwet strengere asielmaatregelen door te voeren. Minister Faber van Asiel en Migratie wil gebruikmaken van de uitzondering op de Vreemdelingenwet door een crisistoestand uit te roepen. Dit zou het mogelijk maken om snel maatregelen te nemen zonder eerst toestemming te vragen aan de Tweede Kamer. De kritiek op een noodwet asiel groeit: ambtenaren en Kamer sceptisch.
Tijdens het debat werd duidelijk dat ambtenaren van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Justitie en Veiligheid ernstige twijfels hebben over de juridische basis van het plan. In vrijgegeven adviezen wijzen zij erop dat er momenteel geen sprake is van buitengewone omstandigheden die het gebruik van noodbevoegdheden rechtvaardigen. Volgens de ambtenaren van Binnenlandse Zaken is het noodzakelijk dat er sprake is van een dringende noodsituatie, wat in deze situatie ontbreekt.
‘Onder de huidige omstandigheden kan het kabinet zich niet beroepen op een noodsituatie,’ staat te lezen in de adviezen. Ze waarschuwen bovendien dat het gebruik van noodwetgeving zonder parlementaire goedkeuring democratisch en juridisch onaanvaardbaar is. Ambtenaren van Justitie ondersteunen deze zorgen en benadrukken dat het lastig zal zijn om de maatregelen juridisch houdbaar te onderbouwen.
Minister Faber blijft vasthouden aan noodwet
PPV-leider Wilders reageerde furieus: ‘Wat denkt u nou? Dat ik die [noodwetgeving] vanwege een aantal ambtelijke adviezen ga opgeven?’ Ook minister Faber ervan overtuigd dat er wel degelijk sprake is van een crisis die noodmaatregelen rechtvaardigt. Ze benadrukte vanochtend dat Nederland ‘snakt naar veranderingen’ en dat de noodwet de snelste manier is om het asielbeleid om te gooien. ‘Ik ga voor het noodrecht, want dan kan ik heel snel maatregelen nemen,’ verklaarde Faber.
Ze erkende de waarde van de ambtelijke adviezen, maar wees erop dat ambtenaren een adviserende rol hebben, terwijl het kabinet uiteindelijk beslist. Volgens Faber is er nog steeds een mogelijkheid om de noodroute juridisch te onderbouwen.
Debat over spoedwet
In het debat is ook de optie van een spoedwet naar voren gebracht. Hiermee zou de Kamer wel eerst toestemming moeten geven voordat maatregelen genomen kunnen worden. Minister Uitermark van Binnenlandse Zaken benadrukte vanochtend dat er altijd een ‘dragende motivering”’nodig is voor het activeren van noodbevoegdheden. Volgens haar moet minister Faber deze motivering nog aanleveren.
Uitermark, net als andere leden van coalitiepartij NSC, uitte twijfels over de haalbaarheid van de noodwet. Ze gaf aan dat als de noodroute niet juridisch houdbaar blijkt, een spoedwet wel een alternatief kan zijn. Toch wees Faber erop dat dit een langer traject zou zijn, en minder effectief op korte termijn.
Toekomst van de noodwet onduidelijk
Premier Schoof benadrukte zowel gisteren als vandaag dat er nog geen definitief besluit is genomen over het invoeren van de noodwet. Hij gaf aan dat het kabinet binnenkort een knoop zal doorhakken. Ondertussen blijven de meningen binnen de coalitie verdeeld. De PVV steunt het plan van minister Faber, terwijl NSC, onder leiding van waarnemend fractievoorzitter Van Vroonhoven, blijft wijzen op de noodzaak van een stevige juridische basis.
De komende dagen zal duidelijk worden of het kabinet doorzet met de noodwet, of dat het kiest voor een alternatieve route via de spoedwet. Wat wel duidelijk is, is dat zowel de ambtenaren als een groot deel van de Kamer kritisch zijn over het plan.