Beeld: Kennispunt Lokale Politieke Partijen
Wat leert het succes van lokale politieke partijen ons over democratische besluitvorming? Die vraag stond centraal tijdens de Jan van Zanen-lezing op 9 mei bij de VNG. Spreker was John Bijl, directeur van het Periklesinstituut en begeleider van gemeenteraden.
John Bijl schetste de opkomst van lokale partijen in relatie tot de oorspronkelijke bedoeling van onze democratie. Lokale partijen zijn stevig verankerd in de praktijk en richten zich op concrete oplossingen en herkenbare vertegenwoordiging. Toch, zo betoogde Bijl, kan geen enkele partij voortbestaan zonder gedeelde waarden en een ‘gemeenschappelijk kompas’.
Volgens hem vertegenwoordigen lokale partijen qua toon en houding vaak een pragmatisch-rechtse benadering. Ze tonen hoe politieke partijen weer echte gemeenschappen kunnen worden, waar ideeën ontstaan, leden actief betrokken zijn en politiek begint bij het delen van waarden, niet alleen bij het behalen van verkiezingswinst.
Bijl concludeerde: ‘De belangrijkste les van de groei van lokale partijen is misschien wel dat democratie geen streven naar gelijkheid of eenvormigheid is, maar een oefening in verscheidenheid.’
Drie noodzakelijke veranderingen
Om de rol van lokale partijen verder te versterken, formuleerde Bijl drie aanbevelingen:
- Structurele financiering voor lokale partijen.
Lokale partijen moeten eindelijk toegang krijgen tot vaste financiële middelen. - Financiering gericht op het versterken van verenigingen.
Zowel bij landelijke als lokale partijen moet financiering bijdragen aan het versterken van hun rol als vereniging. Politieke partijen dragen immers een maatschappelijke, niet alleen een bestuurlijke verantwoordelijkheid. - Erkenning van lokale partijen als volwaardige politieke bewegingen.
Gemeenten vormen de basis van onze democratie. Het zou daarom logisch zijn als niet de Provinciale Staten, maar de gemeenteraden de leden van de Eerste Kamer kiezen. Gemeenteraden staan dichter bij de samenleving.
Bijl waarschuwde ook voor het invoeren van een kiesdrempel of districtenstelsel. Hoewel aantrekkelijk in theorie, brengen deze systemen volgens hem grote risico’s met zich mee. Ze centraliseren de macht, drukken kleinere partijen weg en beperken de politieke representatie.
