Beeld Shutterstock
Op vrijdag 20 september 2024 houdt Michiel Tjepkema, hoogleraar Overheidsaansprakelijkheid en mijnbouwschade, zijn oratie getiteld ‘Schappelijk schadevergoedingsrecht’ aan de Open Universiteit in Heerlen. In zijn betoog staat de maatschappelijke aanvaardbaarheid van het compensatiebeleid van de overheid centraal, met voorbeelden zoals de schadeafhandeling in Groningen en de Toeslagenaffaire.
Tjepkema wijst op de risico’s van overcompensatie en pleit voor een beter voorspelbaar en rechtvaardig systeem dat overheidsaansprakelijkheid betaalbaar en uitlegbaar houdt. De focus ligt op het voorkomen van willekeur en het terugbrengen van schadevergoedingen naar een door de overheid zelf beheerde route.
Schadeafhandeling: balans tussen rechtvaardigheid en snelheid
Tjepkema analyseert hoe de overheid in haar compensatiebeleid balans probeert te vinden tussen snelheid en rechtvaardigheid. In situaties zoals de Toeslagenaffaire zien we dat er vaak haast wordt gemaakt om slachtoffers snel te helpen, wat leidt tot overcompensatie en daarmee inbreuk op het gelijkheidsbeginsel. Het streven naar snelle afhandeling lijkt begrijpelijk, maar werpt vragen op over de houdbaarheid van het huidige systeem, dat volgens Tjepkema onbetaalbaar dreigt te worden.
Bij zowel de Groningse aardbevingsschade als de Toeslagenaffaire is de ruimte voor maatwerk groot, wat het proces vertraagt en de transactiekosten verhoogt. Dit zorgt voor complexiteit en lange procedures, iets waar Tjepkema kritisch over is. Hij stelt dat de overheid weer zelf de verantwoordelijkheid moet nemen voor schadevergoedingen, zodat het systeem voorspelbaarder en eenvoudiger wordt, en vergelijkbaar met situaties die zich eerder hebben voorgedaan.
Terugbrengen van compensaties bij de overheid
Tjepkema pleit ervoor dat schadevergoedingen voorspelbaarder worden gemaakt en dat de compensaties weer volledig worden ondergebracht bij de overheid. Dit zou de rechterlijke macht ontlasten, die momenteel overspoeld wordt door duizenden bezwaar- en beroepsprocedures als gevolg van de Toeslagenaffaire. Tjepkema uit zijn zorgen over het haalbaarheidsperspectief van de geplande afronding van de Hersteloperatie Toeslagen in 2027 en verwacht dat deze deadline niet zal worden gehaald door de enorme belasting die deze hersteloperatie met zich meebrengt voor de overheid.
Over Michiel Tjepkema
Prof. mr. Michiel Tjepkema is hoogleraar overheidsaansprakelijkheid en mijnbouwschade aan de Open Universiteit en hoogleraar bestuursrecht aan de Radboud Universiteit. Met een achtergrond als unithoofd bij de Raad van State en zijn betrokkenheid bij het tijdschrift Overheid & Aansprakelijkheid, heeft Tjepkema ruime ervaring op het gebied van overheidsaansprakelijkheidsrecht. Zijn expertise strekt zich uit van mijnbouwschade tot nadeelcompensatie en onrechtmatige besluiten.
In zijn oratie benadrukt Tjepkema de noodzaak van een maatschappelijk aanvaardbaar en rechtvaardig compensatiebeleid, waarbij overcompensatie en de daarmee gepaard gaande precedentwerking voorkomen worden.