Beeld: Shutterstock
Het Nederlandse staatsbestel, dat al meer dan 170 jaar oud is, schiet tekort in de moderne samenleving, aldus het rapport Plan Modernisering Nederlands Staatsbestel 2024. Paul Scholten, de auteur, pleit voor ingrijpende hervormingen om de democratie en rechtsstaat te versterken. Scholten, oud-burgemeester van onder andere Arnhem en Delfzijl, wijst op de verouderde structuur van het staatsbestel dat stamt uit 1848.
Volgens Scholten voldoet dit systeem niet meer aan de eisen van de moderne samenleving, die gekenmerkt wordt door grotere en complexere uitdagingen zoals de klimaatcrisis, bevolkingsgroei en de groeiende kloof tussen burger en politiek. Met dit plan hoopt hij een breed debat aan te wakkeren over de noodzakelijke hervormingen om de democratie en rechtsstaat in Nederland te waarborgen.
Urgentie van hervormingen
Scholten legt uit dat het huidige systeem te traag en versnipperd is om effectief te kunnen reageren op maatschappelijke vraagstukken. Dit heeft geleid tot een vertrouwenscrisis tussen burgers en de overheid, vooral zichtbaar in incidenten als de toeslagenaffaire en de aardbevingsproblematiek in Groningen. Volgens hem is de tijd van kleine hervormingen voorbij en is een bredere, structurele herziening van het staatsbestel noodzakelijk om het vertrouwen in de overheid te herstellen en bestuurlijke efficiëntie te waarborgen.
Kernvoorstellen van het rapport
Een van de belangrijkste voorstellen uit het rapport is de beperking van het aantal fracties in de Tweede Kamer tot zes. Dit zou de fragmentatie van het politieke landschap tegengaan en zorgen voor een sterker, effectiever parlement. Scholten pleit ook voor de rechtstreekse verkiezing van de minister-president, waarbij de bevolking meer directe invloed krijgt op het landsbestuur. Dit zou niet alleen het democratische gehalte van de regering vergroten, maar ook de stabiliteit van de politiek bevorderen door het formatieproces te verkorten.
Een ander opvallend voorstel is de mogelijkheid om de Eerste Kamer op te heffen, waarmee de Tweede Kamer meer wetgevende verantwoordelijkheid krijgt. Dit zou de besluitvorming versnellen en de bestuurlijke macht efficiënter maken. Daarnaast wordt gepleit voor een versterking van de rechterlijke macht, met onder andere de introductie van constitutionele toetsing, zodat wetten voortaan aan de Grondwet kunnen worden getoetst.
Tijd voor actie?
Scholten benadrukt dat het plan niet zonder slag of stoot zal worden geïmplementeerd, maar dat de noodzaak tot verandering groot is. Politieke partijen en ambtsdragers moeten de urgentie van de situatie erkennen en gezamenlijk actie ondernemen. De toekomst van de Nederlandse democratie hangt volgens hem af van de bereidheid om de politieke structuur aan te passen aan de moderne tijd.
Hoewel het plan duidelijke en concrete hervormingen voorstelt, is de vraag of er voldoende politieke wil is om deze door te voeren. In het verleden zijn dergelijke grootschalige hervormingen vaak op weerstand gestuit, zowel in de politiek als onder burgers. Toch biedt dit rapport een heldere routekaart voor een toekomstbestendige democratie. Of de noodzakelijke stappen daadwerkelijk worden gezet, zal de tijd leren, maar de oproep is duidelijk: de modernisering van het staatsbestel kan niet langer wachten!