Beeld: Shutterstock
Wereldwijd komt de ruimte voor burgers om zich te organiseren, uit te spreken of te protesteren steeds meer onder druk te staan. Deze ontwikkeling bedreigt democratische instituties, vergroot de kans op instabiliteit en bemoeilijkt internationale samenwerking en handel. Volgens de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) is de krimpende maatschappelijke ruimte geen randverschijnsel, maar een strategisch vraagstuk dat directe gevolgen heeft voor Nederland en het buitenlandbeleid.
In het vandaag verschenen advies Krimpende maatschappelijke ruimte: vrijheid en veiligheid onder druk benadrukt de AIV dat maatschappelijke ruimte – fysiek, digitaal en over grenzen heen – essentieel is voor een stabiele, veilige en rechtvaardige wereldorde. De raad wijst erop dat het ontbreken van deze ruimte ook invloed heeft op de veiligheid, rechtsorde en geloofwaardigheid van Nederland zelf.
Strategisch afwegingskader
De AIV analyseert hoe maatschappelijke ruimte onder druk staat in verschillende landen en biedt een afwegingskader om per situatie tot een strategische beleidskeuze te komen. Daarbij pleit de raad voor een langetermijnvisie waarin mensenrechten, sociaaleconomische omstandigheden en politieke verhoudingen in samenhang worden bezien. Diplomatieke risico’s en consistentie tussen beleidsterreinen maken daarbij deel uit van de afweging.
Aanbevelingen
De raad doet een aantal concrete aanbevelingen aan het kabinet. Zo moet maatschappelijke ruimte een integraal onderdeel worden van veiligheids-, mensenrechten- en economisch beleid. Ambassades zouden meer armslag moeten krijgen om lokale maatschappelijke organisaties snel en flexibel te ondersteunen. Ook moet Nederland diaspora beter beschermen tegen druk en beïnvloeding vanuit het buitenland, en voorkomen dat economische of diplomatieke belangen het mensenrechtenbeleid ondermijnen.
Digitale druk en grensoverschrijdende repressie
Het advies signaleert daarnaast nieuwe vormen van repressie, zoals het gebruik van kunstmatige intelligentie en sociale media voor censuur en surveillance. Ook transnationale netwerken van activisten, diaspora en journalisten staan steeds vaker onder druk. In die context is een samenhangende en strategische internationale inzet volgens de AIV noodzakelijk, in nauwe samenwerking met de EU en andere partners.
Het volledige advies Krimpende maatschappelijke ruimte: vrijheid en veiligheid onder druk is te vinden op: www.adviesraadinternationalevraagstukken.nl.
