Beeld: StockSnap
Nederland worstelt al jaren met hardnekkige vraagstukken in de leefomgeving, zoals het woningtekort, de hoge CO₂-uitstoot en de milieuschade door de landbouw. Volgens de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) vraagt de aanpak van deze problemen om een andere rolverdeling tussen overheid, bedrijfsleven en burgers. Dat stelt de raad in het vandaag gepresenteerde advies ‘Falen en opstaan: naar een doeltreffende aanpak van problemen in de leefomgeving’, aangeboden aan minister-president Dick Schoof.
De Rli constateert dat de overheid problemen vaak te technocratisch benadert. Daardoor blijven de maatschappelijke waarden die bij deze vraagstukken spelen onderbelicht. Oplossingen richten zich bovendien vaak op slechts een deel van het probleem, waardoor structurele verbeteringen uitblijven.
Ook het bedrijfsleven neemt onvoldoende verantwoordelijkheid voor de negatieve effecten van economische activiteiten op de leefomgeving. Daarnaast wordt de kracht van burgerinitiatieven nauwelijks benut, terwijl deze een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken.
Brede waardendialogen nodig
De raad pleit voor meer open gesprekken met de samenleving over de waarden die bij leefomgevingsproblemen spelen. Waarom is het belangrijk een probleem op te lossen? Welke waarden staan op het spel? En wat betekent het als de ene waarde boven de andere wordt gesteld?
Het doel van deze dialogen is niet om consensus te bereiken, maar om meer begrip te creëren voor uiteenlopende belangen. Dit helpt politici bij het maken van keuzes en vergroot het draagvlak in de samenleving.
Geef burgers een volwaardige rol
De afgelopen decennia lag de verantwoordelijkheid voor leefomgevingsbeleid vooral bij overheid en bedrijfsleven. Volgens de Rli moet de overheid georganiseerde burgers actief betrekken bij het signaleren van problemen en het vinden van oplossingen.
Gemeenschappen kunnen volgens de raad een belangrijke rol spelen in het formuleren van maatschappelijke waarden en het aandragen van praktische oplossingen. Dat vraagt om betere ondersteuning en nieuwe vormen van samenwerking tussen overheid, bedrijven en burgers.
Bedrijfsleven aanzetten tot duurzame keuzes
De Rli roept het kabinet op om bedrijven die niet zelf verduurzamen, aan te zetten tot verandering. Dit kan door vervuilende activiteiten zwaarder te beprijzen of door strengere normen en verboden in te stellen.
Ook adviseert de raad om meer te investeren in innovatieve bedrijven en duurzame productieprocessen. Op deze manier ontstaat een gelijk speelveld voor bedrijven die wel toekomstbestendig ondernemen.
Stikstofproblematiek als voorbeeld
De Rli sluit het advies af met een verkenning van hoe deze aanbevelingen kunnen worden toegepast op de stikstofproblematiek in de landbouw. Daarmee biedt de raad een eerste aanzet om de voorgestelde benadering in de praktijk te brengen.
