Beeld: Pixabay
Ongeveer tweehonderd Amsterdamse ambtenaren hebben via een petitie aangegeven zich gecensureerd en gesanctioneerd te voelen wanneer zij hun solidariteit met Palestina uiten. In de petitie wordt gesproken van een angstcultuur binnen de organisatie. Naar aanleiding van deze signalen hebben de raadsfracties van DENK en de Vonk vragen gesteld aan het college. Volgens beide partijen is ruimte voor kritische geluiden van groot belang. ‘Zonder ambtenaren die zich kritisch uitspreken tegen overheidsbeleid waren schandalen als de toeslagenaffaire nooit aan het licht gekomen,’ stellen zij.
Wethouder Hester van Buren (Personeel en Organisatie) laat in een raadsinformatiebrief weten dat het college hecht aan een veilige werkomgeving waarin medewerkers zich vrij moeten voelen om zich uit te spreken. Tegelijkertijd wijst zij op de grenzen van deze vrijheid. Ook als privépersoon mogen ambtenaren geen uitlatingen doen die het eigen functioneren of dat van de gemeente kunnen schaden.
Volgens Van Buren is het onvermijdelijk dat ambtenaren worden aangesproken op de wijze en toon van hun uitlatingen. ‘We bieden medewerkers ruimte om het oneens te zijn met het bestuur en vinden het belangrijk dat zij die ruimte ook ervaren. Maar we verwachten van hen dat zij kritisch zijn op de manier waarop zij dat doen en daarin weloverwogen keuzes maken,’ aldus de wethouder.
Gedragscode en verantwoordelijkheden
Voor de uitingen van ambtenaren, zowel binnen als buiten werktijd, gelden duidelijke regels. Daarbij is de functie en verantwoordelijkheid van de betreffende ambtenaar van belang. Hoe verder iemand afstaat van een relevant beleidsterrein en hoe minder hiërarchische verantwoordelijkheid wordt gedragen, hoe groter de uitingsvrijheid.
De gedragsregels stellen dat ambtenaren respectvol moeten omgaan met anderen, in woord, gebaar en schrift, inclusief online communicatie. Uitlatingen die de geloofwaardigheid van de gemeente kunnen aantasten, zijn niet toegestaan.
Toetsingspraktijk
De raadsfracties van DENK en de Vonk stellen dat ambtenaren met naam en toenaam worden besproken tijdens openbare vergaderingen en dat zij soms op gesprek moeten verschijnen, zonder dat er formele regels zijn overtreden. Ook worden officiële waarschuwingen vastgelegd in personeelsdossiers. Volgens de fracties gaat het daarbij niet om persoonlijke meningen, maar om het benoemen van feiten die worden onderschreven door internationale rechtbanken, mensenrechtenorganisaties en VN-rapporteurs.
Wethouder Van Buren gaat niet in op individuele gevallen. Zij benadrukt dat uitingen worden getoetst aan de Ambtenarenwet, de ambtseed en de gedragscode. Daarbij wordt gekeken naar de manier waarop standpunten worden gedeeld en in welke context dit gebeurt. ‘We bieden ruimte voor de emoties die spelen rondom de situatie in het Midden-Oosten,’ aldus Van Buren.
Mogelijkheden voor bezwaar
Ambtenaren die het niet eens zijn met de uitkomst van een toetsing of een opgelegde maatregel, kunnen bezwaar maken. Dit kan onder meer via Bureau Integriteit, de Ombudsman of het Meldpunt Discriminatie Regio Amsterdam (MDRA). Ook kunnen zij ondersteuning vragen bij vertrouwenspersonen of een juridische procedure starten.
