Beeld: Gijs Diercks
De normen en waarden die onze samenleving bepalen, zijn voortdurend aan verandering onderhevig. Waar ambtenaren vroeger geacht werden beleid objectief en neutraal uit te voeren, ontstaat nu meer spanning rond deze waarden. Dit geldt niet alleen voor ambtenaren, maar voor veel beroepsgroepen. Gijs Diercks, onderzoeker bij DRIFT (Dutch Research Institute For Transitions), legt uit wat deze maatschappelijke transities betekenen voor professionals. Hij voorziet een toekomst waarin beroepen zoals wetenschappers, ambtenaren en artsen fundamenteel veranderen door de behoefte aan ingrijpende veranderingen in de samenleving.
Diercks schetst een beeld van DRIFT als een vernieuwende organisatie binnen de wetenschap. ‘Wij zijn geen traditionele wetenschappers,’ zegt hij, ‘maar zetten ons actief in voor het realiseren van maatschappelijke transities.’ DRIFT werkt op het snijvlak van onderzoek en praktijk en richt zich niet alleen op publicaties, maar ook op concrete actie. ‘Onze missie is gericht op een duurzame en rechtvaardige toekomst, en dat bepaalt hoe we onderzoek doen en advies geven.’
Veranderende rollen in tijden van transitie
De rol van wetenschappers verandert. Waar van hen vroeger werd verwacht dat zij zich uitsluitend bezighielden met onafhankelijk onderzoek, vraagt de huidige samenleving om een meer actieve, geëngageerde houding. ‘We zien onszelf niet als neutraal,’ zegt Diercks. ‘Onze keuzes worden gestuurd door de ambitie om bij te dragen aan een rechtvaardige en duurzame toekomst.’ Dit verschuift ook de rol van andere professionals, zoals ambtenaren en artsen. ‘Maatschappelijke veranderingen vragen van deze beroepsgroepen een nieuwe benadering en andere vaardigheden.’
De transition twenties
De huidige tijd, die door de Volkskrant de transition twenties is genoemd, wordt gekenmerkt door de noodzaak van fundamentele veranderingen op diverse gebieden. Denk aan duurzaamheidsthema’s zoals energie, mobiliteit en de circulaire economie, maar ook aan de gezondheidszorg en het onderwijs, die voor grote uitdagingen staan. ‘We leven in een tijdperk waarin er veel moet veranderen om iedereen een eerlijke toekomst te kunnen bieden, aldus Diercks.
Normen in beweging
Met deze roep om verandering verschuift ook de definitie van wat het betekent om een goede professional te zijn. Voor beroepen zoals wetenschappers, artsen en ambtenaren waren de normen en verwachtingen lange tijd duidelijk gedefinieerd. Voor een wetenschapper betekende dit bijvoorbeeld een carrièrepad gericht op onderzoek, publicatie en samenwerking met internationale universiteiten. Dit beeld is echter snel aan het veranderen.
Diercks stelt kritische vragen over de rol van wetenschap in de samenleving. ‘Hoe zorg je ervoor dat je kennis daadwerkelijk wordt toegepast in de praktijk? En is die kennis nog wel relevant voor de lokale vraagstukken, of blijf je in een ivoren toren zitten?’ Ook andere vakgebieden staan voor soortgelijke uitdagingen. ‘In de zorg zien we een beweging van een curatieve naar een preventieve aanpak, wat vraagt om andere vaardigheden van artsen. Het idee dat artsen zich niet met de levensstijl van patiënten mogen bemoeien, wordt nu ter discussie gesteld.’
Transities op de werkvloer
De vele transities waarmee we momenteel te maken hebben, raken iedereen op de werkvloer. Beroepsnormen en verwachtingen worden steeds meer in twijfel getrokken. Sommige professionals zien dit als een kans om hun werk meer betekenis te geven, terwijl anderen moeite hebben met deze veranderingen. ‘We doen het toch al jaren zo?’, is een veelgehoorde reactie.
Integriteit speelt een belangrijke rol in deze transitie. Waar duidelijke regels en protocollen ooit bepaalden wat iemand een goede professional maakte, zijn deze kaders nu aan het vervagen. ‘Dat betekent dat er meer beroep wordt gedaan op het professionele beoordelingsvermogen,’ zegt Diercks. Dit vraagt om een open houding ten opzichte van verandering en experimenten. ‘Het is belangrijk om deze transitie te zien als een leerproces, waarbij fouten maken onvermijdelijk is, maar ook mogelijkheden biedt voor groei.’
Dag van de Integriteit Gijs Diercks, senior onderzoeker en adviseur bij DRIFT, is een van de sprekers op de Dag van de Integriteit op 26 september in Utrecht. Tijdens zijn keynote gaat hij in op de impact van maatschappelijke transities op de rol van professionals in uiteenlopende sectoren. Hij biedt handvatten voor werkgevers om met deze veranderingen binnen hun organisatie om te gaan en pleit voor een actieve rol van professionals in tijden van verandering.
Bron: CAOP