Beeld: CC BY-SA 3.0/Klaus Roggel
Gemeenten spelen een cruciale rol in de verduurzaming van de gebouwde omgeving, maar het verduurzamen van huizen moet in balans blijven met natuurbescherming. Zo bleek uit een recente inbreng van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) tijdens het debat over het Klimaatakkoord Gebouwde Omgeving op 3 oktober 2024. Een belangrijk aandachtspunt is de noodzaak om rekening te houden met beschermde diersoorten, zoals vleermuizen en gierzwaluwen, die vaak huizen in spouwmuren of onder dakpannen. Dit wordt geregeld via een Soortenmanagementplan (SMP).
De Raad van State heeft geoordeeld dat traditionele isolatiemethoden vaak onvoldoende rekening houden met deze dieren, wat leidde tot strengere eisen bij het uitvoeren van isolatiewerkzaamheden. Een SMP stelt gemeenten in staat om natuurvriendelijk te isoleren door gebiedsgerichte ecologische onderzoeken uit te voeren en in kaart te brengen welke beschermde soorten aanwezig zijn. Op basis van deze bevindingen worden maatregelen opgesteld om de dieren te beschermen tijdens renovaties en isolatieprojecten. Dit maakt isolatie op grotere schaal mogelijk zonder de biodiversiteit te schaden.
Gemeenten willen meer ondersteuning
Ondanks de voordelen van een SMP, signaleren veel gemeenten dat de huidige middelen ontoereikend zijn. Tijdens de Algemene Ledenvergadering van de VNG in juni 2024 stemde 97% van de gemeenten in met de motie Gulpen-Wittem, die oproept tot betere financiële en praktische ondersteuning voor het opstellen van deze plannen. Veel gemeenten missen momenteel voldoende middelen, ecologen, en eenduidige standaarden om de plannen effectief uit te voeren.
Vertraagde warmtetransitie
Naast soortenbescherming speelt de warmtetransitie een grote rol in de gemeentelijke verduurzamingsagenda. Gemeenten bereiden warmteprogramma’s voor die aangeven welke wijken als eerste van het gas afgaan en welke warmtealternatieven beschikbaar zijn, zoals warmtenetten of volledig elektrische oplossingen. Echter, er is grote onzekerheid over de beschikbaarheid en verdeling van groen gas. Gemeenten dringen er daarom op aan dat er snel duidelijkheid komt, om vertraging in de transitie te voorkomen.
Natuurbescherming en verduurzaming hand in hand
Door gebruik te maken van een Soortenmanagementplan kunnen gemeenten het isoleren en verduurzamen van woningen combineren met het beschermen van biodiversiteit. Dit vraagt echter om een gecoördineerde aanpak met duidelijke richtlijnen en voldoende middelen vanuit het Rijk. Terwijl de energietransitie doorgaat, moet natuurbescherming niet uit het oog verloren worden. Voor meer informatie over het opstellen van een SMP of het Klimaatakkoord Gebouwde Omgeving, kunnen gemeenten terecht bij de VNG en provinciale adviesdiensten.