Martijn van der Steen: Denkwerk

In november is het kabinet Rutte 2 officieel over de helft van zijn termijn. Hardlopers spreken dan over het ‘paard ruikt de stal’-effect. Opeens gaat het lopen makkelijker en is de vermoeidheid weg.

Maar voor politieke coalities geldt het ‘paard ruikt de stal’-effect doorgaans niet. Deelnemende partijen gaan op zoek naar een politiek-strategisch handige weg naar de uitgang en het loont om dat slim te doen. Bos trok zo strategisch goed getimed de stekker uit Balkenende IV dat het CDA implodeerde. Andersom verdween D66 na een onhandige beëindiging van een kabinet bijna uit de Kamer. En ook nu wordt er druk gespeculeerd over wie op welk moment het meeste baat bij beëindiging heeft. Voor het kabinet wordt de tweede helft nog lastig dus.

Politici zijn anders dan hardlopers of vakantiegangers. Het verschil is dat waar de hardloper en de vakantieganger onderweg is naar een eindstreep of eindbestemming, politici op weg zijn naar de volgende ronde in het politieke spel. Die volgende ronde ligt niet op een vast punt, ze hebben zelf controle over het eindpunt. Wie dat punt goed kiest kan winst halen in de volgende ronde. En zo is iedereen in de tweede helft vooral bezig met wat daarna komt. De volgende verkiezing, het volgende kabinet, al dan niet volgende gezichten, en de thema’s die bij de volgende ronde horen. En dat is precies wat de tweede helft zo interessant maakt.

De tweede helft biedt kansen. Maar niet alleen voor politici. Voor iedereen met een plan is de tweede helft hét moment om in beweging te komen. Enkele jaren geleden mochten wij vanuit de NSOB meekijken met vier ministeries in de voorbereiding van de verkiezingen en de kabinetsformatie. Dat proces begint niet drie maanden voor de verkiezingen. Al twee jaar voor de verkiezingen gaan partijen nadenken over de thema’s voor de volgende campagne. Ambtelijke denktanks gaan om de tafel en bekijken wat ze hebben, wat ontbreekt, en waar nieuwe richting nodig is. Wat zijn nieuwe onderwerpen of nieuwe labels? Er ontstaat ruimte in het departement voor mensen om voorbij en langs de politieke agenda te kijken. Het regeerakkoord mag opzij. Van dienaar van deze minister worden ambtenaren voor even de adviseur van de volgende minister. Dan komen de spannende dossiers op tafel en staan wilde opties open.

Dit kabinet doet vast niet veel meer, maar toch wordt nu het verschil gemaakt. Het nieuwe belastingstelsel komt er vast niet meer, maar reken maar dat alle partijen er nu over nadenken. Echt duurzaam wil het in Nederland nog niet worden, maar er is geen partij die niet sleutelt aan een échte visie op écht duurzame energievoorziening. Dit kabinet zal nooit de kolencentrales sluiten, maar ondertussen denken alle partijen na over hoe zonnepanelen en windmolens hier net als in Duitsland echt loskomen. Of hoe het verder moet met ons gasgebouw. En hoe het overheidsaandeel in de economie verder kan worden afgebouwd. Allemaal dingen die niet worden gedaan, maar waarover nu wel wordt gedacht. En voor het doen van straks is dat denken nu hard nodig.

Wie slim is, zo zagen we in ons onderzoek van toen, is nu bezig met het agenderen van zijn thema’s. Ver voor het politieke besluit moeten de ideeën circuleren. Een goed idee belandt niet vers van de pers bij de formateur, maar heeft twee jaar nodig om te weken, te rijpen, te landen en te verinnerlijken bij de talloze studiegroepjes en denktanks die nu bezig zijn met de volgende stappen in het regeringsbeleid. Nu de hectiek van de grote wetgevingstrajecten is geweest is er tijd en ruimte in de beleidsafdelingen. Dan is er voor even gelegenheid om verder vooruit te kijken.

De wetenschapper Hall zei het mooi: politieke besluitvorming is een proces van ‘puzzling and powering’. Puzzelen met ideeën, en die vervolgens in een spel van macht bekrachtigen. Dat machtsspel komt er wel, nu moeten eerst de puzzelstukjes op tafel. Het is tijd voor denkwerk. Niet doen, maar denken.

Delen

Reageer

*

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *