Het blijft stormen aan het vaderlands regelfront. Tik een woord als “regeldruk” of een uitdrukking als “te veel regels” in het zoekveld van een browser en de voorbeelden poppen op als sneeuwvlokjes in de winter. Geen branche of onderwerp te bedenken waarin niet diep en hartgrondig geklaagd wordt over regelverstikking. Maar zonder gaat het niet, luidt een veelgehoorde kritiek op degenen die zich tegen regels verzetten. Hoe stel je je dat dan voor: dat iedereen maar zo’n beetje z’n gang gaat?
Nee, dat stel ik me helemaal niet voor. Sterker nog, ik ben een groot voorstander van regels en in mijn werk zelfs zo goed georganiseerd dat mijn naaste omgeving me regelmatig maffe Jantje noemt. Je moet mijn computer eens zien: een plaatje van orde. Maar mijn regulering kent wel drie pijlers.
Pijler 1: Een simpel & los systeem. Voor het opbergen van mijn spullen hanteer ik een los systeem. Mijn bonnetjes bijvoorbeeld, gooi ik in één bakje dat ik slechts eens in de zoveel tijd orden. Daardoor kan het soms even duren tot ik iets gevonden heb maar ik vind het altijd. Er zijn immers maar twee mogelijkheden: bakje of kwijt. Mijn vrouw daarentegen hanteert een strak systeem met talloze bakjes en mapjes maar weet vaak niet meer waar ze iets opgeborgen heeft. Les 1 is dus dat je iets ook te goed kunt doen. Te goed staat gelijk aan slecht.
Pijler 2: Regels zijn richtlijnen. Van groter belang dan de feitelijke ordening is de visie op het verschijnsel ordening. Verreweg de meeste mensen zijn van mening dat er regels zijn om je aan te houden. Ik ben het daar mee eens als het verkeersregels betreft. Maar de regels van het menselijk verkeer zijn van een volstrekt andere orde. Terwijl er, bijvoorbeeld, wat betreft de rijkant van de weg slechts twee mogelijkheden zijn – rechts en links –, zijn het er in het menselijk verkeer duizend of meer, bovendien is de weg zo breed en hoog dat alles door elkaar loopt. Anders dan op de weg zijn de regels van het menselijk verkeer dan ook vooral gemaakt om te weten waar je van afwijkt. Vandaar:
Pijler 3: Vertrouw je instinct! Een goede professional, of hij nu docent is of arts, jeugdwerker of politieman, uitkeringsambtenaar, kleuterjuf of belastinginspecteur, weet altijd meer dan de regels. De reden hiervan is eenvoudig: regels zijn beperkt, het inzicht van de goede professional is onbeperkt, hij kan combinaties maken, creatief zijn, mededogen of begrip tonen en dus beslissingen nemen die formeel het boekje te buiten gaan. Alle reden hem meer te vertrouwen dan die regels.
Kortom, met een variant op een bekende reclameslogan: regels zijn goed maar een gezonde dosis scepsis met verstand is beter.
Deze column verscheen eerder in Publiek Denken 19; Dienstverlening. Voortaan als eerste op de hoogte van recente ontwikkelingen en achtergronden? Neem een gratis abonnement op magazine Publiek Denken.