Martijn van der Steen: Ambitieuze Ambitie

De laatste weken ben ik veel op pad om in grote en kleine zaaltjes ons nieuwe essay over sturen in netwerken te presenteren. Een leuk boekje dat we met collega’s van het Planbureau voor de Leefomgeving hebben gemaakt, waarin we de inzichten van Maarten Hajers’ Energieke samenleving koppelen aan het NSOB-onderzoek over sturen in netwerken. Tot zover de reclame.
Tijdens die bijeenkomsten gebeurt er altijd iets opvallends. Een van onze aanbevelingen voor beleidsmakers is dat – als zij willen dat maatschappelijke dynamiek hun kant op beweegt – ze een ‘ambitieuze ambitie’ moeten formuleren. En bij het uitspreken van die woorden beginnen mensen steevast te lachen. Als spreker probeer je wat luchtige elementen in te bouwen, maar dit is geen gepland grapje. En toch gebeurt het elke keer. Bij ministeries, gemeenten en bij deelnemers aan onze eigen opleidingen. Het is niet ironisch bedoeld, maar ambitieuze ambities zorgt voor een glimlach bij ambtenaren.

Dat de mensen die het openbaar bestuur van binnen kennen de term ambitieuze ambitie grappig vinden, is eigenlijk helemaal niet grappig. Zij snappen namelijk als geen ander dat de ambities vaak niet zo erg ambitieus zijn. Ze hebben geleerd om hun bestuurders ronkende teksten uit te laten spreken over doelen en mijlpalen, maar dat die doelen het liefst zonder zorgen behaald moeten kunnen worden. Ambities moeten haalbaar zijn. En dat betekent niet te ambitieus.

Underpromise, overdeliver is het motto dat daarbij hoort. Niet te veel beloven, de verwachtingen klein maken, en dan méér leveren dan verwacht. Liefst iets eerder dan afgesproken. En het werkt.  We merkten het toen we onderzoek deden naar hoe mensen overheidsdienstverlening ervaren. Burgers horen liever dat ze vier weken moeten wachten om dan na drie weken antwoord te hebben, dan dat ze horen dat ze twee weken moeten wachten en het een dag te laat horen. Ze hebben eerder antwoord, maar zijn minder tevreden. De waardering is afhankelijk van de verwachting, niet van de prestatie.

Bestuurders kennen de lessen van underpromise en overdeliver als geen ander. Ze weten dat ze gekozen worden op wat ze beloven, maar uiteindelijk worden afgerekend op wat ze van al die verwachtingen waarmaken. De kunst is om niet te veel te beloven, en dat te verpakken als een flinke stap in de goede richting. De bestuurder steekt zijn nek uit, gaat een worsteling door, moet door een dal, maar komt uiteindelijk met de prestatie onder zijn arm naar buiten. Dat is het ideaalbeeld van een politieke prestatie. ‘Het lastige verhaal’, dat betrekkelijk eenvoudig te realiseren is. Zo wordt de niet-te-ambitieuze ambitie de kerncompetentie van pragmatische bestuurders. En van hun dienstbare ambtenaren.

Het schijnbare pragmatisme van de traditionele polderpolitiek werkt in maatschappelijke netwerken precies andersom. Om maatschappelijke energie in netwerken te mobiliseren is juist ambitieuze ambitie nodig. Niet om de eigen ambities in micro­management aan maatschappelijke partijen op te dringen, maar om partijen te laten weten waar de aandacht de komende tijd naar uit gaat. De ambitie is dan niet het doel, maar het middel. Het is een manier om maatschappelijke energie te richten en aan te trekken. Om anderen in beweging te brengen en de mooiste, beste en spannendste initiatieven aan te trekken. Ambitie is een boodschap aan het netwerk.

Wie een idee heeft dat bij kan dragen vindt in deze overheid een partner. Zo vormen zich clusters van innovatieve bedrijven, ambitieuze ondernemers, en investeerders die een risico willen nemen. Ze kunnen kiezen voor verschillende vestigingsplaatsen of proeftuinen, maar komen hier naartoe om het te proberen.  Een ambitieuze bestuurder betekent niet dat hij het allemaal zelf gaat doen, maar dat zijn stad, regio of domein open§ staat voor alles wat aan de ambitie bijdraagt.

Een ambitieuze ambitie slaat het maatschappelijk initiatief niet dood, maar lokt dat juist uit. Het stoot ondernemerschap niet af maar trekt het aan. En het betekent al helemaal geen grote overheid; het maakt dat de anderen tempo maken en zelf aan de slag gaan. Bestuurders die de kracht van netwerken willen benutten moeten zich niet inhouden, maar ambitieuze ambities uitspreken. En dat is niet om te lachen.

Delen

Reageer

*

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *