Wie bij een overheid werkt, weet wat beleid is. Beleid geeft aan welke keuzes een overheid maakt en waarom, en hoe deze keuzes zullen worden gerealiseerd. Daarmee stelt beleid kaders aan wat een overheid doet.
Het is alweer heel wat jaren geleden dat bestuurskundige Roel in ’t Veld de wet van de beleidsaccumulatie lanceerde. Overheden hebben de onverklaarbare neiging om vooral meer beleid te produceren. Voortbouwend op de omschrijving van Arno Korsten in de vriendenbundel voor dezelfde In ’t Veld zou je kunnen zeggen: goed beleid smaakt naar meer, maar zwak beleid vraagt om meer. En dus is er een hoop beleidsdrukte. In mijn studententijd moesten we een dikke pil van Wayne Parsons, Public Policy, in ons hoofd stampen. In de inleiding stelt Parsons dat overheden beleid maken, omdat we van hen verwachten dat datgene wat ze doen, ergens op gebaseerd is en ook geëxpliciteerd en daarmee navolgbaar is. Ze mogen niet “zomaar” iets doen. En terecht. Dat zou ronduit gevaarlijk zijn.
Maar ergens lijken we te vergeten dat beleid een middel is, en geen doel op zich. Dus het als een malle produceren van beleid klinkt heel productief en staat wel stoer, maar de vraag is of het de wereld ook echt beter maakt. Met een cynische bril op zou je ook kunnen stellen dat veel beleid helemaal niet bedoeld is om uitgevoerd te worden (de betreffende overheid gaat er niet over, heeft er geen geld voor of weet absoluut niet hoe het zou moeten), maar vooral om te laten zien dat een probleem de aandacht heeft.
Veel beleidsdrukte is overigens ook gewoon kouwe drukte. Beleid wordt periodiek met een hoop poeha ververst maar veel verandert er niet. Nieuwe bestuurders lanceren met veel aplomb beleid maar als ze het veld ruimen worden hun plannen snel weer vervangen. Beleid wordt gemaakt, maar raakt in de vergetelheid. Beleid blijkt na enige tijd onuitvoerbaar en wordt daarom simpelweg genegeerd. Het geld blijkt schaars en dus ligt het beleid te verstoffen. Politici roepen om een nota en als die er ligt, denken ze dat het daarmee klaar is.
Naïever kan het moeilijk worden. Het is daarom helemaal niet gek – en zeker gelet op de bezuinigingsdoelstelling die er bij de overheid ligt – om op beleidsdieet te gaan. Niet voor elk probleem is beleid de oplossing. Niet elk beleid hoeft iedere vier jaar integraal herzien te worden. Niet elk beleid is zinvol of helpt de uitvoering. Misschien is dat laatste nog wel de beste check: laten we eens wat minder vaak aan de politiek en eens wat vaker aan de uitvoering vragen welk beleid zij nodig hebben. Ziehier, de wet van Van Buuren: hoe beter we luisteren naar de uitvoering, hoe minder beleid we nodig hebben.
*Deze column verscheen oorspronkelijk in PD 51: Samen werken aan beter NL
Beeld: Pexels