Om de energietransitie te doen slagen, zijn integrale systeemoplossingen nodig. GroenLeven zet daarom in op zonne-energieopwekking in dubbelfuncties en verbindt de verschillende maatschappelijke vraagstukken die samenkomen in de energietransitie. ‘Met een integrale blik op de energietransitie versnel je de opgave, behoud je draagvlak en pak je in de slipstream andere maatschappelijke problemen aan.’
Zonnepanelen op het dak, carports en laadpalen voor elektrische auto’s: wanneer het gaat over de energietransitie, zijn mensen snel geneigd om te denken in fysieke en technische oplossingen, constateert Peter Paul Weeda, COO bij GroenLeven. ‘Maar we moeten juist met een meer integrale blik en vanuit diverse invalshoeken naar het vraagstuk kijken. Willen we echt de vaart houden in de energietransitie, dan moeten we gaan denken in systeemoplossingen.’
Integrale oplossingen
Weeda ziet dat in de energietransitie maatschappelijke, ecologische, technische en economische kwesties samenkomen. Volgens hem is het de uitdaging voor gemeenten om die zaken aan de voorkant bij elkaar te brengen om zo meerdere vliegen in een klap te slaan. Weeda: ‘Een gemeente wil aantrekkelijk zijn voor jonge gezinnen om zich te vestigen, die wil werkgelegenheid bieden. Die jonge gezinnen willen veelal duurzaam leven en wonen. Gemeenten zien die uitdagingen, maar realiseren zich niet altijd dat ze die integraal kunnen oplossen.’
Er is meer nodig dan alleen geld
GroenLeven zet in op zonne-energieopwekking in dubbelfuncties, waardoor niet alleen duurzame energie wordt opgewekt, maar ook andere maatschappelijke vraagstukken bij elkaar worden gebracht. ‘Je wilt niet zomaar waardevolle plekken of kostbare landbouwgrond vol zetten met zonnepanelen. Dus kiezen we voor daken, carports en agri-oplossingen, of allerlei andere combinaties.’ Combinaties van energie- en andere toepassingen maken een duurzame energievoorziening mogelijk en lossen ook een ander probleem op: netcongestie. ‘Op veel plekken zitten de netten gewoonweg vol,’ legt Weeda uit. ‘Dat geeft lokaal problemen, die we kunnen verhelpen door slimmer te werk te gaan. Denk bijvoorbeeld aan energiehubs, waar energie lokaal opgewekt en verbruikt of opgeslagen wordt. Je voorkomt daarmee verzwaring van het elektriciteitsnet en je creëert een nieuw verdienmodel.’
GroenLeven is momenteel bezig met de ontwikkeling van een dergelijke energiehub in Noord-Brabant. Naast een rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt elektriciteit opgewekt en een warmtebuffer gecreëerd, om die aan te sluiten op een bestaand warmtenet. ‘Nu wordt dat gevoed door biomassa, met hout dat de halve wereld over heeft gereisd,’ zegt Weeda. ‘Een duurzame oplossing, dachten we. Maar we weten inmiddels dat het niet zo is, dus moeten we er weer vanaf. Dat is ook de kern van de energietransitie. Het woord zegt het al: het is iets tijdelijks. Niets is permanent.’
Iedereen voordeel
Een belangrijk aspect van de Regionale Energiestrategieën (RES) is participatie. Bewoners moeten betrokken zijn bij de energietransitie en zich vertegenwoordigd voelen in besluitvorming. ‘Het maatschappelijk perspectief is minstens zo belangrijk als het technische,’ vindt Weeda. ‘We willen daarom uiteindlijk toe naar volledige participatie en volledig lokaal eigenaarschap.’ GroenLeven wil voorkomen dat bij participatieprocessen vooral de usual suspects zijn betrokken. Werk je toe naar gezamenlijk eigenaarschap, dan bereik je veel meer mensen, weet Weeda. ‘Bewoners kunnen natuurlijk last hebben van bijvoorbeeld een windmolen, maar geef ze dan de mogelijkheid een stukje van de vruchten te plukken! Als iets van jou is en je mag je stem laten horen, voel je je veel meer betrokken. Dat is heel belangrijk voor het draagvlak.’
Hoe eerder een nieuw kabinet aantreedt, hoe beter
Het is van belang ook aan lagere sociaaleconomische groepen de voordelen te gunnen van duurzame energie, vindt Weeda. ‘Mensen die niet de middelen hebben om deel te nemen aan energieprojecten, ondervinden er momenteel wel vaak de lasten van, omdat zij net op de verkeerde plekken wonen waar overlast door energieopwekking kan zijn. Creëer je voor hen de mogelijkheid om goedkope, duurzame energie te krijgen, dan heb je een heel belangrijke sleutel in handen.’
Urgentie
Op Prinsjesdag maakte het demissionair kabinet bekend 1,3 miljard euro te investeren in energie-infrastructuurprojecten. Een goede zaak, aldus Weeda, maar er is meer nodig dan alleen geld. ‘Op lokaal niveau neemt GroenLeven het voortouw in kennisdeling en markt- consultaties, om gemeenten bewust te maken van het denken in systeemoplossingen. Op landelijk niveau hebben we echter meer support nodig en ook een stukje meer regie op de Regionale Energiestrategieën.’
Hoe eerder een nieuw kabinet aantreedt, hoe beter, vervolgt hij. ‘De landelijke politiek voelt de urgentie inmiddels wel van het klimaatprobleem, maar zonder regering is er geen nieuw beleid. Op het gebied van klimaat is een daadkrachtige overheid ontzettend belangrijk en die ontberen we op dit moment. In de energietransitie is het niet een kwestie van of dit, of dat, of alleen het laaghangend fruit plukken. Lees het IPCC-rapport er maar op na en je begrijpt dat wij ons oprecht zorgen maken. Ik ben geen onheilsprofeet, maar de tijd tikt door. We moeten meer snelheid maken.’
Beeld: Lucas Kemper