Meer ruimte voor flora en fauna is in de stad broodnodig voor de biodiversiteit. Door ‘natuurinclusief’ te bouwen, draagt men bij aan een aantrekkelijke, gezonde en toekomstbestendige leefomgeving. Maar normaal is natuurinclusief bouwen (NIB) nog niet. Binnen de participatietafel Biodiversiteit van DuurzaamDoor delen pioniers hun kennis en ervaring om de transitie te versnellen, onder meer met een Community of Practice (CoP) en NIB on Tour.
Dordrecht is een van de deelnemers aan de tafel. Rik Heinen, beleidsadviseur water: ‘Natuurinclusief bouwen was al langer onze ambitie. Maar bij projectontwikkeling bleef die wens nooit in zijn geheel overeind. Vanwege prioritering, de kwaliteit van de uitvraag, maar ook door een kennisleemte aan beide zijden van de tafel. Nu is de ambitie vastgelegd in de Groenblauwe Stad. We willen dat je hier prettig woont, ook bij groei.’
Dordrecht werkt samen met andere gemeenten in een convenant klimaatadaptief bouwen, waarin onder meer wordt onderzocht hoe je natuurinclusiviteit kunt uitvragen en scoren in prestatie-eisen. ‘Dat gaan we nu uitproberen met twee woonbouwprojecten aan de rand van de stad, Amstelwijck en Noordendijk. De maatregelen die ontwikkelaars voorstellen in hun plannen, gaan we samen met ecologen scoren. De scores vertalen we in een (fictieve) korting op het grondbod.’ De CoP deelt haar expertise graag op locatie in de NIB on Tour. In augustus nodigde Dordrecht de deelnemers uit voor een stadssafari door het Spuiboulevardgebied in de historische binnenstad om de (on)mogelijkheden van natuurinclusief bouwen te onderzoeken.
Den Haag
De gemeente Den Haag verwacht een groei van 100.000 inwoners in de komende 20 jaar en gaat flink bijbouwen. Die verstedelijking mag niet ten koste gaan van het groene karakter en de leefbaarheid in de stad. Onder leiding van landschapsarchitect Irene Mulder, lid van de participatietafel, ontwikkelde de stad een eigen puntensysteem voor groen- en natuurinclusief bouwen: ‘Zo willen we architecten en ontwikkelaars stimuleren na te denken over maatregelen in hun ontwerp. En de gemeente kan hiermee haar ambitieniveau aangeven: afhankelijk van de projectgrootte moet een aantal punten behaald worden. In de puntentabel staat vermeld hoeveel punten een bepaalde maatregel oplevert: het planten van tien inheemse bomen bij het gebouw levert bijvoorbeeld twee punten op. Zo maken we natuurinclusiviteit concreet, terwijl een bouwer toch de vrijheid heeft om zijn eigen draai er aan te geven.’
Buitenruimte
Aan TU Delft doet architect Eva Stache promotieonderzoek naar een evaluatiemodel voor maatregelen. ‘We weten dat we hittestress kunnen verminderen met groen. Maar hoeveel m2 heb je dan nodig? En wat? Met onze tool kunnen we niet alleen het koelende effect van groen evalueren, maar ook de hoeveelheid vastgehouden water. Maar groen levert ons veel meer ecosysteemdiensten. Door ze per project te evalueren kunnen we bijdragen aan het klimaat van de hele stad.’ Stache laat de tool eerst door de leden van de participatietafel testen en verwacht dat die eind 2019 operationeel is. ‘Dan wil ik de tool ook vullen met andere urgente ecosysteemdiensten, zoals CO2, fijnstof en biodiversiteit. We maken daarbij gebruik van resultaten uit Europees onderzoek.’ Stache heeft hoge verwachtingen. ‘Nu al moeten architecten een ingewikkelde energieberekening meenemen voor gebouwen. Waarschijnlijk komt er ook een berekening voor de buitenruimte: wat draagt het project bij aan natuur en klimaat?’
Vastgoedontwikkelaar Ballast Nedam Development heeft de focus op toekomstbestendige gebiedsontwikkeling en vastgoed. Het bedrijf maakt van de Cartesiusdriehoek in Utrecht de eerste blue zone in stedelijk gebied in Nederland. De blue zone refereert naar het leefklimaat in de vijf steden waar mensen gemiddelde het oudst worden. Natuur is daarin belangrijk. Acquisitiemanager Nicolle Terlouw: ‘In de bouwwereld bestond lang het idee dat natuur en groen duur zijn. Wij ontdekten het tegendeel. Ten eerste hoeven maatregelen niet duur te zijn. Ten tweede zorgt natuur in de wijk voor een fijnere en gezondere leefomgeving en dat vertaalt zich in meer waarde.’
Ballast Nedam Development nodigde de CoP uit voor kennisuitwisseling. ‘Het was heel inspirerend om mensen te spreken die wij als ontwikkelaar normaal nooit tegenkomen, zoals ecologen of de Vogelbescherming. Ze gaven eenvoudige tips die we absoluut gaan meenemen. We zijn zo enthousiast dat we naar aanleiding van de bijeenkomst gaan samenwerken met de Vogelbescherming, te beginnen in Berckelbosch in Eindhoven.’
Rotslandschap
Landschapsarchitect Maike van Stiphout is voormalig hoofd van de master Landschapsarchitectuur van de Academie van Bouwkunst. ‘Landschapsarchitecten ontwerpen met dat wat leeft en stellen traditioneel de mens centraal. Juist omdat wij in de bouwwereld ontwerpen met natuur, spelen wij een cruciale rol in het veranderen van die antropocene visie. Als hoofd van de afdeling mocht ik vier jaar geleden bij mijn aantreden een missie formuleren: dat werd natuurinclusief bouwen. Wat is het? En hoe krijg je ontwerpers mee?’
‘Plannenmakers zijn gewend om 2D naar natuur te kijken: het groen op de kaart. Maar als je de stad ziet als een rotslandschap, dan wordt opeens duidelijk hoe het bouwen aan de stad kan bijdragen aan biodiversiteit en hoe natuur op een logische manier een plek krijgt. Dan bedenken ontwerpers zelf dat flora en fauna op het dak anders is, dan in de kloven. Dat natuur geen obstakel is, maar inclusief is. Voor de nieuwe lichting (landschaps)architecten is dit gedachtegoed de gewoonste zaak van de wereld. Alle bevindingen heb ik met hulp van DuurzaamDoor gebundeld in de Eerste Gids voor Natuurinclusief Bouwen.’