Overal in Nederland proberen bestuur en burgerinitiatieven zich op een nieuwe manier tot elkaar te verhouden. Vooral rond het thema duurzaamheid springen nieuwe initiatieven als paddenstoelen uit de grond. Onder de noemer ‘DuurzaamDoor’ wil Rijksdienst voor Ondernemend Nederland netwerken van elkaar laten leren. Op 25 november kwamen de belangrijkste Nederlandse netwerken samen in Amersfoort.
‘De overheid zegt tegenwoordig niet meer welke oplossing u moet kiezen, maar probeert via sociale innovaties te sturen,’ vertelt Ad Bijma (programmacoördinator DuurzaamDoor, RVO). ‘Vooral bij maatschappelijke vraagstukken ligt het voor de hand dat je alle partijen die een relatie met het vraagstuk hebben, bij elkaar brengt: onderne- mers, onderwijs, onderzoek, overheid en organisaties van burgers. Laat al die mensen samen naar de meest duurzame oplossing zoeken en faciliteer als overheid met passende wet- en regelgeving en/of financiële arrangementen.’
Ad Bijma werkt voor Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, maar in zijn vrije uurtjes is hij ook zo’n betrokken burger die zich inzet voor duurzame energie- voorziening in zijn woonplaats. ‘In Breda ben ik betrokken bij de Bredase Energiecoöperatie BRES.’ De coöperatie wil een belangrijke rol spelen in de versnelling van de energietransitie in stad en regio. Eén van de oplossingen die BRES daarbij toepast is de ‘postcoderoosregeling’. Die regeling maakt het mogelijk dat mensen die in zonnepanelen op andermans dak investeren, tóch een energiebelasting- korting krijgen op hun energierekening. ‘Dat was tot voor kort nog niet aantrekkelijk genoeg,’ weet Bijma. De postcoderoos maakt het voor méér mensen interessant om in zonnestroom te investeren.
Noordelijke tafelmethode
Peter Bootsma pakt het met zijn Vereniging Noorden meteen maar groots aan. Hij denkt niet
in termen van projecten; maar
hij propageert een
methode,
een werkvorm, die de ene na de andere duurzame oplossing moet opleveren. Bootsma: ‘Wij brengen alle mensen in een bepaalde keten samen aan een tafel om hen duurzame oplossingen te laten bedenken.’ De ‘transitietafels’ zijn een werkvorm voor de verduurzaming van een specifiek onderwerp in een bepaald geografisch gebied. Een voorbeeld is de ketentafel ‘Waterstof als transport- brandstof’ die vraag en aanbod in de waterstofketen samenbrengt. Bootsma: ‘We brengen de wensen, moge- lijkheden en eisen bij elkaar. Alle voorwaarden om waterstof succesvol in de markt te zetten zijn er, het gaat er nu om hoe we dat het beste kunnen doen.’
Hoe de Vereniging Noorden Duurzaam het aanpakt, is ook voor Lody Klement van het Amsterdamse DORA- netwerk interessant. ‘Wij vinden het moeilijk om een markt voor onze duurzame producten te veroveren. Een ondernemer produceert bijvoorbeeld duurzame zeep, maar we krijgen de inkopers aan de kant van de overheid niet zover dat ze onze producten gaan inkopen. De enige referentie lijkt de prijs en dan kom
je als duurzaam bedrijf gewoon niet aan bod.’ Bootsma denkt dat ook hier de ‘tafelmethode’ van dienst kan zijn. ‘Zet alle leveranciers en afnemers bij elkaar en bedenk samen een project waardoor de zeepketen wél kan verduurzamen.’
Appels
Onno van Bekkum gaf tijdens de landelijke uitwisse-lingsmiddag DuurzaamDoor meer inzicht in de coöperatieve rechtsvorm. ‘Een Barbapapa, want hij kan alle mogelijke vormen aannemen,’ aldus Van Bekkum. ‘Bijkomend voordeel: het gebruikersbelang en niet het aandeelhoudersbelang staat centraal en als het goed gaat mogen de overschotten terugvallen aan de leden. Iets dat bij een stichting niet mogelijk is.’
Net als Bijma heeft ook Van Bekkum zijn ideeën in
de praktijk gebracht en wel in de Bommelerwaard. ‘We hebben de gebiedscoöperatie Bommelerwaar, zonder ‘d’, opgericht. Onlangs hebben we met mensen uit de buurt alle appels uit een boomgaard geplukt. Die appels waren anders weggerot. Nu hebben we er pakken appelsap van laten maken en die verkopen we. Liever gezegd, we verkopen de verduurzaming van de Bommelerwaard.’
Van de knusse gezelligheid van de Bommelerwaard werd de bijeenkomst met de bijdrage van Dennis Kerkhoven grimmiger. De zaal werd uit de appeldroom wakker geschud met het ‘failliet van het economisch systeem’. Wie denkt dat de financieel-economische crisis net een beetje achter de rug is, heeft het deerlijk mis, aldus Kerkhoven. ‘Een potentieel scenario is een volledige financiële reset. Het internationale handels- systeem staat onder druk en dit kan leiden tot collateral damage.’ Het risico van een nieuwe crisis zal onherroe- pelijk neerslaan bij de commons, oftewel de gewone burger. Dennis Kerkhoven streeft naar een meer regionale economie, gebaseerd op gebiedscooperaties. Regio’s zijn dan minder kwetsbaar voor wereldwijde recessies.
DuurzaamDoor krijgt in 2017 een vervolg, waarin maatschappelijke partners zoals ondernemers, onderzoekers en onderwijsinstellingen een nog grotere plek krijgen.