De Brexit is nog lang niet voltooid, toch kunnen we al lessen trekken uit deze aankomende waterscheiding in de Europese geschiedenis. Zo heeft Brexit de “onderbuik” op de wetenschappelijke kaart gezet.
Traditioneel richt onderzoek naar de Europese publieke opinie zich vooral op de cognitieve dimensie (wat denken burgers?) en wordt de verklaring voor hun positie gezocht in culturele aspecten of hun demografische of economische achtergrond. Maar zoals menig politiek commentator al observeerde: Brexit lijkt alleen te verklaren als we ook oog hebben voor wat er borrelt in de Britse onderbuik.
De meerwaarde van de wetenschap ligt niet alleen in het kritisch testen van zulke observaties, maar ook in de nuancering en precisering daarvan. Zo blijkt het nogal uit te maken wat er precies in die onderbuik van de burger borrelt, welke emotie daar domineert. Dat het een verschil maakt of burgers optimistisch en enthousiast zijn, of pessimistisch en afwijzend, dat ligt voor de hand. Maar onderzoek laat ook zien dat het een wereld van verschil maakt welke negatieve emotie domineert. Zo wilden veel angstige of bezorgde burgers het liefst dat Groot-Brittannië in de EU zou blijven maar haar relatie zou heronderhandelen, terwijl zich onder de boze Britten disproportioneel veel voorstanders van een harde Brexit bevonden.
Emoties staan niet los van cognitie. Zij hebben effect op hoe mensen met informatie omgaan, hoe zij hun besluiten nemen en op de mate waarin zij tot politieke handeling overgaan. Bezorgde burgers hebben de neiging om uit te zoeken hoe de zaken werkelijk in elkaar zitten. Ze gaan ook actief aan de slag met deze informatie en zijn dus minder bevattelijk voor fake news. Echter, veel informatie maakt het niet makkelijker om tot een eenduidige politieke mening te komen. Bovendien is bezorgdheid – zeker als het omslaat in angst – een passieve emotie die mensen er eerder toe aanzet om de dekens over hun hoofd te trekken dan te stemmen.
Hoe anders ligt het voor woede. Woede is ongenuanceerd en heeft altijd gelijk, woede is impulsief en explosief, woede laat zich niet inhouden en stoomt naar buiten. Woede zoekt geen informatie, woede maakt geen afweging van kosten en baten, woede kan opgestookt worden door populistische leiders en fake news. En, woede handelt, woede stemt wel. Brexit is het equivalent van het kapotsmijten van het zondagse servies. Misschien werkt het louterend, maar zonde is het wel. Volgende stap in onderzoek: hoe zit het met de positieve emoties? Want uit het genoemde onderzoek blijken – na de bezorgde burgers – niet de boze maar de blije Britten de grootste groep.