Notadokter: Ongelezen Boekendag

De jaarkalender meandert van bijvoorbeeld Wereldhypnosedag, via de Dag van de Sneeuw en Wereldparapludag naar de Wereldlood­gieterdag. Zet ze alvast in uw agenda. Vergeet vooral uw loodgieter niet. Dat kan u bij een eventuele lekkages anders duur komen te staan.

Oom Tom

Op 19 september vond in Nederland de eerste Nationale Ongelezen Boekendag plaats. Ik had er nog nooit van gehoord, u waarschijnlijk ook niet. De dag – mogelijk een wereldprimeur – is een initiatief van enkele kunstenaars die zich hebben verenigd in de Ongelezen Boeken Club.

Trouw-journalist en literatuurrecensent Iris Pronk schreef in haar krant een leuk artikel over dit nieuwe fenomeen. Zij geeft aan dat ze 10 procent van haar eigen boeken niet heeft (uit)gelezen. Bij een exemplaar van De hut van oom Tom bijvoorbeeld zit de bladwijzer tussen pagina 32 en 33. ‘Waarom las ik niet door? Waarschijnlijk omdat er elke week zoveel nieuwe ongelezen boeken bijkomen, die de begeerte opwekken, urgenter voelen.’

Dus wat te doen op Ongelezen Boekendag, vraagt Pronk zich af. ‘Die vergeten klassieker openslaan? Of accepteren dat het nooit iets wordt tussen mij en Don Quichot? Het boek loslaten in een minibibliotheekje, in de hoop dat het bij een wel-lezer terechtkomt?’

Papiervisjes

Dichter Ingmar Heytze beschrijft het fenomeen een dag later in Trouw in ‘een lofzang op het boek dat eeuwig in de kast blijft staan’ vanuit het perspectief van de schrijver. Laat je als schrijver vooral niet ontmoedigen, is zijn advies. ‘Elk boek dat verschijnt is geschreven door iemand die zichzelf heeft overwonnen – een victorie die geen enkele criticaster ons meer kan afnemen.’ Als succesvol dichter heeft hij natuurlijk wel makkelijk praten, maar dat terzijde.

Heytze beschrijft twee soorten nooit gelezen – of nooit door de bibliotheek uitgeleende – boeken. Allereerst zijn er boeken die vroeger werden gelezen, maar nu niet meer. Ik hoef maar aan de boekenkast van mijn ouders te denken en ik weet waar hij het over heeft. En mijn kinderen verlustigen zich ook niet wekelijks aan mijn boekenkast. ‘Dat is nu eenmaal niet anders: schrijven voor de eeuwigheid is een onzinnige ambitie. Zelfs de meest onverbiddelijke bestseller is op een dag voer voor de papiervisjes,’ aldus Heytze.

De tweede soort ongelezen boeken: de doodgeboren werken waar geen mens op zat te wachten. ‘Deze boeken zijn werkelijk ons medelijden waard.’ Daar zit volgens Heytze van alles tussen, zoals ‘zelf betaalde drukwerken van ijdeltuiten die zich romancier wanen. Eerdere miskleunen van bonafide uitgeverijen. Meesterwerken, te vroeg of te laat geschreven. Wie weet heeft de Dag van het Ongelezen Boek een waarschuwende uitwerking op het legioen van aanstormende schrijvers.’

Van kaft tot kaft

Ik vrees met Heytze dat de meeste boeken, buiten familie- en vriendenkring, waarschijnlijk ongelezen blijven. Als ik alleen kijk naar mijn eigen, redelijk forse, boekenverzameling: hooguit een derde van wat op de plank staat heb ik echt van kaft tot kaft gelezen; ik kan in de verste verte niet tippen aan Iris Pronk. En gaat u zelf eens voor uw eigen boekenkast staan of kijk in uw e-reader. Wees eerlijk, is het bij u zoveel anders?

De vraag is of dat erg is. Er zijn mensen die heel gelukkig worden van tussen boeken zitten of slapen. Die daar heel rustig van worden. Zonder ook maar ooit een bladzijde om te slaan. Misschien is er ergens wel wetenschappelijk onderzoek dat aantoont dat deze mensen minder gewelddadig zijn, meer geven aan goede doelen, aardiger zijn voor hun ouders en/of kinderen. In ieder geval is hun CO2-voetafdruk kleiner dan die van de mensen die na het lezen van een reisgids over de Malediven of Mexico daar ook daadwerkelijk heen gaan…