De staatscommissie die in opdracht van minister Plasterk van BZK onderzoek doet naar de noodzaak van veranderingen in het parlementaire stelsel en de parlementaire democratie, heeft vanmiddag in Nieuwspoort in Den Haag verslag gedaan van de eerste fase van haar werkzaamheden. Volgens voorzitter Johan Remkes van de staatscommissie parlementair stelsel is er van een legitimiteitscrisis in de Nederlandse situatie geen sprake. Nederlanders zijn tevreden met de democratie. Het probleem is alleen dat zij zich soms slecht gerepresenteerd voelen. Tussen hoog- en laagopgeleiden doen zich in dat opzicht verschillen voor. Bijvoorbeeld als het gaat om het migratiedossier of de Europese Unie.
De staatscommissie heeft een analyse gemaakt van de sterke en zwakke punten van de Nederlandse parlementaire democratie. Daarbij heeft de commissie niet alleen gekeken naar de historische ontwikkeling van het parlementair stelsel in Nederland, maar ook naar belangrijke ontwikkelingen in politiek en samenleving die invloed hebben op de manier waarop het parlementair stelsel functioneert. De volgende thema’s zullen dit en volgend jaar door de staatscommissie worden onderzocht. Daartoe wisselt de commissie onder andere van gedachten met een ‘buitenring’ van deskundigen, organiseert de commissie bijeenkomsten in het land en verzamelt ze reacties via haar website.
De thema’s zijn:
1. Het principe van vertegenwoordiging
Worden en voelen mensen zich nog wel goed vertegenwoordigd door de leden van de Eerste en de Tweede Kamer? Kunnen zij er vertrouwen in hebben dat hun belangen zo goed mogelijk worden behartigd?
2. De rol van politieke partijen
Politieke partijen verbinden de samenleving met de politiek maar lijden aan functieverlies. Ze hebben nog maar weinig leden (2,3 procent van de kiesgerechtigde bevolking) en moeten uit die leden dan geschikte kandidaten zoeken. Dat is niet goed voor het vertegenwoordigend stelsel.
3. De kabinetsformatie
Bij de verkiezingen kiezen de mensen een nieuwe Tweede Kamer, maar geen nieuw kabinet. Formaties duren vaak (erg) lang in Nederland en het is een gesloten proces. Kan dat niet anders, sneller en transparanter? Moeten de kiezers niet meer invloed krijgen op de kabinetsformatie?
4. De weerbaarheid van de democratie
De democratie kan wel wat hebben. Maar toch, moet onze democratische rechtsstaat niet beter worden beschermd tegen ondermijning? De staatscommissie maakt zich in dit verband ook zorgen over de risico’s van digitalisering, in het bijzonder over de beïnvloeding van kiezers met gerichte digitale middelen (het gebruik van big data en micro targeting).
5. De macht van de nationale overheid
Veel beslissingen die belangrijk zijn voor het dagelijks leven van mensen worden niet meer door de nationale politiek genomen, maar steeds vaker door anderen, zoals de Europese Unie, gemeenten of provincies. En tegelijkertijd is de nationale overheid voor mensen nog steeds het richtpunt. Hoe gaat het parlement daarmee om?
6. Het tweekamerstelsel
In het parlementair stelsel is de Tweede Kamer belangrijker dan de Eerste Kamer. De taakverdeling tussen de Tweede en de Eerste Kamer is echter niet altijd even duidelijk en als de beide Kamers het niet eens zijn is er ook geen regeling om conflicten op te lossen.
Voor meer informatie, lees hier de probleemverkenning van de staatscommissie parlementair stelsel.