Het programma Aan de slag met de Omgevingswet staat klaar om overheden te helpen met de Omgevingswet. Het is een interbestuurlijk programma, waarin rijk, provincies, gemeenten en waterschappen zijn verenigd. ‘Interbestuurlijk samenwerken is best een uitdaging,’ vertelt directeur Ineke van der Hee. ‘Ook wij zijn hier elke dag met elkaar aan het oefenen. Het is zo belangrijk om in elkaar te investeren.’
De overheden bepalen zelf met welke ambitie zij de Omgevingswet implemen teren. Maar wat ook de gekozen aanpak is, het heeft altijd effect op de huidige manieren van werken bij de verschillende overheden. ‘De bedoeling van de Omgevingswet is eigenlijk dat we als één overheid optreden naar die initiatiefnemer toe,’ legt Van der Hee uit. ‘Die mag nooit meer van het kastje naar de muur worden verwezen. Als ambtenaar moet je dus luisteren naar de burger voordat je je visie maakt, hem aan de voorkant bij de maatschappelijke opgave betrekken. Dat gaat potentieel veel verder dan de huidige inspraakmogelijkheden. Het vraagt om gedragsverandering.’
De overheid moet wel straks haar rol behouden als bewaker van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving, aldus de programmadirecteur. ‘We creëren de randvoorwaarden, de regels. Maar waar we in het verleden heel sectoraal werkten, moet dat nu anders. Al die verschillen de sectoren, die afdelingen leidden tot stapels beleidsnota’s in het fysieke domein. Het idee van de Omgevingswet is om dit veel meer inzichtelijk te maken. Bestuurders kunnen zelf veel meer kiezen. Wat is de visie in dit gebied en wat hebben we voor regels om dat voor elkaar te krijgen? Om daadwerkelijk als één overheid te opereren moeten we ook beter gaan samenwerken in de keten.’
Samen
Aan de slag met de Omgevingswet wil overheden helpen oefenen met de nieuwe manieren van werken die voor de deur staan. ‘De rol van ambtenaar ontwikkelt zich steeds. Het gaat erom dat je als ambtenaar initiatiefnemers en belanghebbenden faciliteert en hen vroegtijdig betrekt bij de plannen. Samen is het magische woord,’ stelt Van der Hee. ‘Dat betekent ook voor de burger weer een andere positie. Die moet ook veel proactiever worden. De Omgevingswet is echt een wet van ons allemaal. Nu schuiven burgers ook vaak nog allemaal rollen naar de overheid toe, maar we moeten het samen gaan doen. Die kracht van het samenwerken is essentieel. Dat bereik je onder meer door contact persoonlijk te maken, gezamenlijk de belangen te zoeken en werken aan onderling vertrou wen. Als overheid moet je dus investeren in relaties. Niet alleen richting burgers en belanghebbenden maar ook richting andere overheden en zelfs richting eigen collega’s van andere afdelingen. Hoe we nu veelal in sectoren werken kan straks echt niet meer als we als één overheid naar buiten willen treden,’ aldus van der Hee.
Gedragsverandering
Maar hoe krijg je dat besef tussen de oren? Er is
tijd nodig om deze gedragsverandering te laten landen, stelt ze. Het programma Aan de slag met de Omgevingswet stimuleert overheden alvast te experimenteren met de nieuwe wet en werkt aan de uitwisseling van ervaringen en kennis via roadshows, regionale bijeenkomsten, bestuurderstafels en via proeftuinen. ‘Wij kunnen natuurlijk niet de mensen veranderen, dat moeten ze zelf doen,’ zegt Van der Hee. ‘Wij faciliteren, stimuleren en ondersteunen daarbij. De Omgevingswet vraagt maatwerk, daar zijn geen standaard aanpakken voor. We moeten het met elkaar ontdekken. We merken in ieder geval dat mensen heel erg enthousiast zijn. We krijgen veel vragen binnen.’
Op veel plekken zijn overheid én burgers dan ook al samen bezig met omgevingsvisies en inrichting van gebieden. Zo doorbraken vijf natuurverenigingen in het Markdal, onder Breda, een bestaande patstelling tussen overheid en grondeigenaren over de ontwikkeling van het gebied. In Noord-Brabant stelde de provincie het Dal van de Kleine Beerze open voor een pilot. Boeren én omwonenden gaan het gebied nu gezamenlijk beheren in een landcoöperatie. Van der Hee: ‘Het hoeft niet allemaal in een keer goed te gaan. Iedereen kan oefenen. Het moet als een olievlek gaan werken.’
Interbestuurlijk samenwerken
Ook het programma zelf is een voorbeeld van samen werken. ‘We zijn geen rijksprogramma maar een interbestuurlijk programma, waarin rijk, gemeenten, provincies en waterschappen zijn verenigd. Interbestuurlijk samenwerken is best een uitdaging. Ook wij zijn hier elke dag met elkaar aan het oefenen. Het is zo belangrijk om in elkaar te investeren. Als kernteam komen we daarom elke week bij elkaar. Alleen ga je sneller, maar samen kom je verder.’ Volgens Van der Hee past de Omgevingswet heel goed bij de ontwikkelingen in de maatschappij. De overheid is al lang niet meer de allesweter, maar meer een facilitator geworden die dingen mogelijk maakt. Straks komen alle regels op één plek samen en wordt die overheid veel inzichtelijker. Allemaal dankzij de waarde van het samenwerken.’
Meer praktijkverhalen over hoe provincies en gemeenten oefenen met de Omgevingswet zijn te vinden in de Praktijkgids op de website https://aandeslagmetdeomgevingswet.nl.