Gemeenten in Nederland krijgen te maken met steeds complexere maatschappelijke vraagstukken. Nieuwe uitdagingen, zoals de jeugdzorg, inburgering van statushouders, schuldhulpverlening en de energietransitie, vragen om gespecialiseerde kennis en vaardigheden binnen de gemeentelijke organisaties. Echter, uit een recent working paper van WRR-onderzoeker Adriaan de Jonge blijkt dat gemeenten moeite hebben om deze nieuwe vormen van deskundigheid te ontwikkelen. Bovendien staan ook traditionele ambtelijke vaardigheden onder druk.
In het rapport Deskundigheid onder druk. Inzichten uit de gemeentelijke praktijk wordt onderzocht hoe gemeenten omgaan met de groeiende complexiteit van hun takenpakket. Door middel van interviews met gemeentesecretarissen en andere professionals blijkt dat veel – vooral kleinere – gemeenten worstelen met een gebrek aan specialistische kennis, bijvoorbeeld op het gebied van de energietransitie. Tegelijkertijd blijkt het lastig om traditionele vaardigheden, zoals politiek-bestuurlijke sensitiviteit en lokale veldkennis, op peil te houden.
Problemen door personeelsverloop en externe inhuur
Een van de belangrijkste oorzaken van deze problemen is het hoge personeelsverloop bij gemeenten, wat zorgt voor een verlies van het institutionele geheugen. Dit maakt het moeilijk om ervaring en kennis vast te houden binnen de organisatie. Daarnaast is er sprake van een toenemende afhankelijkheid van externe consultants. Hoewel deze experts waardevolle kennis leveren, blijkt het lastig om deze kennis over te dragen aan de gemeentelijke organisatie. Dit leidt tot risico’s op lange termijn, waaronder een toenemende afhankelijkheid van externe inhuur.
Aanbevelingen voor verbetering
Naast het signaleren van knelpunten doet het working paper ook enkele aanbevelingen om de deskundigheid van gemeenten te versterken. Gemeenten moeten meer investeren in het behoud van zowel nieuwe als traditionele vaardigheden, en tegelijkertijd proberen hun afhankelijkheid van externe adviseurs te verkleinen. Ook wordt benadrukt dat het belangrijk is om kennis beter te borgen binnen de gemeentelijke organisatie, zodat deze gewaarborgd blijft, ook bij personeelswisselingen.
Adviesproject ‘De deskundige overheid’
Dit rapport maakt deel uit van het bredere adviestraject De deskundige overheid dat in 2023 door de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) is gestart. Dit project richt zich op het verbeteren van de deskundigheid binnen de overheid om beter voorbereid te zijn op de complexe maatschappelijke uitdagingen van de toekomst. De WRR hoopt met dit advies een bijdrage te leveren aan een overheid die slagvaardiger en beter uitgerust is om de grote vraagstukken van deze tijd aan te pakken.