Mensen die tegelijk problemen hebben met zaken als financiën, huisvesting, gezondheid, verblijfsrecht en onderwijs, hebben te kampen met multiproblematiek. De vraag is, ook voor professionele hulpverleners: waar te beginnen met het vinden van een oplossing? ‘Professionals voor Maatwerk Multiproblematiek’ (PMM) is opgezet voor domeinoverstijgende problemen waarbij soms het gevaar dreigt dat instanties naar elkaar wijzen omdat niemand zich verantwoordelijk voelt. Gedeeld eigenaarschap is de enige manier om dit vorm te geven.
Vier Typen Mensbeelden onder Ambtenaren
Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) kwam onlangs met een rapport waarin vier verschillende menstypen worden beschreven. ‘Dit zijn mensbeelden die – vaak onbewust – bij ambtenaren leven,’ vertelt Lars Tummers van de Universiteit Utrecht. Tummers zat niet in het team dat het rapport samenstelde, maar heeft wel zijn medewerking verleend. ‘Ik fungeerde als een soort sparringpartner.’ Een van die vier groepen bestaat uit de zogenoemde goede burgers. ‘Dit zijn vaak werkende hoogopgeleiden. Ze hebben veel vertrouwen in politiek en ambtenarij. De tweede groep is het andere uiterste: de afzijdigen. Dit zijn bijvoorbeeld hangjongeren, of vaccinweigeraars. Zij kunnen niet meedoen met wat de overheid vraagt, maar willen dat ook niet. Dat is een verschil met de derde groep: de afhankelijken. Zij willen juist wel, maar kunnen het niet. Denk aan alleenstaande ouders die niet in staat zijn om de complexe regels rondom toeslagen te doorgronden. En dan is er nog de laatste groep: de calculerende burgers. Vaak slimme ondernemers, studenten of fiscalisten. Zij kunnen wel, maar willen niet. Dit zijn bijvoorbeeld mensen die zeggen: als het technisch legaal is, dan doe ik het. Zij houden geen rekening met de bedoeling van de wet, alleen met de letter van de wet.’
Invloed van mensbeelden op effectief beleid
Tummers vindt het nuttig dat het SCP dit onderscheid zo duidelijk beschrijft. ‘Ja, maak die beelden vooral expliciet. Want als je onbewust zo’n beeld in je hoofd hebt van de groep voor wie je beleid maakt, dan kun je je vergissen. Heb je dit van jezelf door, dan besef je misschien dat harde sancties helemaal geen zin hebben, omdat je met een groep te maken hebt die wel wil, maar die het simpelweg niet kan.’ Veel misverstanden ontstaan doordat mensen geneigd zijn vanuit zichzelf te redeneren, zegt Tummers. ‘Economen geloven in financiële prikkels, juristen in straffen, communicatiewetenschappers denken dat je het beter moet uitleggen. Dit rapport maakt duidelijk dat je verder moet kijken. Dat het helpt om met een open blik je doelgroep te leren kennen, en op basis daarvan geschikt beleid te maken.’
*Dit is het eerste deel van een artikel uit PD 51: Samen werken aan beter NL
Lees hier verder
Tekst: Dave Schut
Beeld: Lars Tummers