De Wet gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (Wgs) moet het voor overheden en private partijen gemakkelijker maken om data van inwoners aan elkaar te koppelen. Hiermee zouden zij fraude beter kunnen opsporen, maar critici spreken van een grove schending van privacy en vrezen voor een almachtige overheid. ‘De Wgs is een bezuiniging op onze grondrechten en legitimeert de werkwijze die ten grondslag ligt aan de toeslagenaffaire.’
Om te zien wat er mis kan gaan wanneer overheden met algoritmes en data inwoners profileren, hoef je maar naar de toeslagenaffaire te kijken. Door onterecht bestempeld te worden als fraudeur, liepen tienduizenden mensen grote financiële, sociale en soms psychische schade op. De werkwijze die daaraan ten grondslag lag wordt ook beoogd met de Wgs, zegt Ronald Huissen, journalist en secretaris van Platform Burgerrechten. ‘Overheden en private partijen brengen lijstjes samen met allerlei soorten informatie, om vervolgens samen te bedenken hoe zij daar actie op gaan nemen. Ze veroordelen in feite iemand, zonder dat daar een rechter aan te pas komt. Een heel dubieus plan, wat kan leiden tot kafkaëske wantoestanden, zoals de toeslagenaffaire.’
Prijsschieten op data
De Wgs is eind 2020 goedgekeurd door de Tweede Kamer en wacht nu op behandeling door de Eerste Kamer. Formeel wil de wet een juridische basis bieden voor de verwerking van persoonsgegevens door samenwerkingsverbanden. Deze samenwerkingsverbanden betreffen verbanden tussen overheden en private partijen die gezamenlijk gegevens verwerken voor zwaarwegende algemene belangen, zoals de bestrijding van fraude en ernstige vormen van criminaliteit. Is er sprake van dergelijke zwaarwegende algemene belangen, dan zijn overheden bevoegd om data uit allerlei bronnen aan elkaar te koppelen.
*Dit is het eerste deel van een artikel uit PD35: Regels gaan niet boven grondrechten. Lees hier verder
Beeld: Aad Goudappel