Beeld: CC BY-NC-SA 2.0
Vandaag is de Europese Week van Steden en Regio’s 2024 (European Week of Regions and Cities, EWRC) van start gegaan. Dit jaarlijkse evenement brengt lokale en regionale overheden samen met Europese beleidsmakers om te spreken over de grote uitdagingen waar regio’s en steden in Europa voor staan. Arbeidskrapte, migratiedruk, klimaatverandering en de energietransitie behoren tot de complexe vraagstukken waarmee deze overheden te maken hebben. In dit verband wordt de rol van de Europese Unie steeds belangrijker, ook voor Nederlandse gemeenten.
Tijdens de openingszitting hield Vasco Alves Cordeiro, voorzitter van het Europees Comité van de Regio’s (CvdR), zijn jaarlijkse toespraak over de staat van regio’s en steden in de EU. Hierbij presenteerde hij de vierde editie van het jaarverslag, waarin belangrijke thema’s zoals waterbeheer, sociale bescherming en cohesiebeleid aan bod kwamen. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) neemt dit jaar eveneens deel aan de discussies om de belangen van Nederlandse gemeenten te vertegenwoordigen en te pleiten voor sterk lokaal bestuur binnen de EU.
Waterbeheer en klimaatverandering
Een van de belangrijkste thema’s in het EU-jaarverslag en tijdens de EWRC is de impact van klimaatverandering, vooral op het gebied van waterbeheer. Door droogte en watertekorten, die nu al bijna 30% van het Europese grondgebied treffen, worden regio’s en steden geconfronteerd met grote uitdagingen. In regio’s zoals Vlaanderen is waterbeheer een urgente kwestie geworden. De Vlaamse regering heeft daarom de ‘Blue Deal’ gelanceerd, een programma dat investeert in innovatieve oplossingen voor waterbeheer en verspilling wil tegengaan. Deze initiatieven worden in het verslag geprezen en dienen als voorbeeld voor andere regio’s binnen de EU.
Karl Vanlouwe (BE/EA), rapporteur van het CvdR, benadrukte dat de EU waterbeheer tot een strategische prioriteit moet maken. De gevolgen van langdurig wanbeheer en de verslechterende klimaatverandering vormen een bedreiging voor de voedselzekerheid, energieproductie en industrie in Europa. Nederlandse gemeenten, die ook te maken hebben met de effecten van klimaatverandering, hebben tijdens de EWRC gesprekken gevoerd over de noodzaak van structurele financiering en innovatie op dit gebied.
Sociale bescherming en de rol van lokale overheden
Naast klimaatverandering was ook sociale bescherming een belangrijk onderwerp in het jaarverslag en tijdens de EWRC. In 2023 liepen bijna 100 miljoen mensen in Europa het risico op armoede en sociale uitsluiting, wat de druk op lokale overheden vergroot. Regio’s en steden spelen een sleutelrol in het bieden van essentiële openbare diensten zoals huisvesting, gezondheidszorg en onderwijs.
Het Vlaams Gewest werd in het rapport geprezen voor zijn uitmuntende sociale voorzieningen en digitale transformatie, waaronder initiatieven zoals het Vlaams programma voor sociale bescherming en Digitaal Vlaanderen. Deze voorbeelden laten zien hoe regio’s de kwaliteit van openbare diensten kunnen verbeteren en dienen als benchmark voor andere Europese regio’s.
Nederlandse gemeenten en de VNG in Brussel
Voor Nederlandse gemeenten, vertegenwoordigd door de VNG, is het van groot belang om in Brussel samen op te trekken. Gemeenten worden namelijk steeds meer geconfronteerd met de directe impact van Europese wetgeving op hun dagelijkse werkzaamheden. De VNG benadrukt tijdens de EWRC het belang van samenwerking met EU-instellingen om zo effectief mogelijk invloed uit te oefenen op het besluitvormingsproces.
Tijdens de EWRC benadrukt de VNG het belang van meer aandacht voor de uitvoerbaarheid van EU-beleid op lokaal niveau. Aangezien 75% van het Europees beleid door gemeenten wordt uitgevoerd, is het cruciaal dat bij het ontwikkelen van nieuwe wetgeving beter rekening wordt gehouden met de capaciteit van lokale overheden om deze effectief uit te voeren.
Cohesiebeleid en langetermijnfinanciering
De aanstelling van een nieuwe Eurocommissaris voor cohesiebeleid is goed nieuws voor Europese regio’s en steden. Het cohesiebeleid speelt een cruciale rol in de groene, digitale en sociale transities die Europa te wachten staan. Gemeenten, zowel in Nederland als elders in Europa, zijn onmisbare partners in de uitvoering van deze transities. De VNG en het CvdR benadrukken echter dat er meer zekerheid nodig is over langetermijnfinanciering vanuit het Europees cohesiebeleid. Deze financiering is essentieel om duurzame projecten op het gebied van infrastructuur, milieu en sociale voorzieningen te ondersteunen.
Hoogtepunten uit het EU-jaarverslag
Het EU-jaarverslag over de staat van regio’s en steden benadrukt enkele cruciale uitdagingen:
- Klimaatcrisis: regio’s ervaren dagelijks de gevolgen van extreme weersomstandigheden zoals hittegolven, overstromingen en droogtes. Tegen 2050 worden jaarlijks 120.000 sterfgevallen door hitte verwacht. Regio’s en steden vragen om 200 miljard euro per jaar voor klimaatadaptatie.
- Groene en digitale transitie: deze transities hebben ongelijkmatige effecten op verschillende regio’s. Een sterker en vernieuwd cohesiebeleid is nodig om alle regio’s hierin te ondersteunen.
- Armoede en sociale uitsluiting: 100 miljoen Europeanen lopen het risico op armoede. Regio’s en steden eisen daarom toegang tot kwaliteitsvolle openbare diensten.
- Uitbreiding van de EU: door de Russische invasie van Oekraïne is de EU-uitbreiding weer actueel. Regio’s willen hierbij een grotere rol spelen.
- Financiering en cohesiebeleid: regio’s en steden zijn verantwoordelijk voor meer dan de helft van de totale overheidsinvesteringen. Zij roepen op tot een ambitieuze Europese begroting die lokale investeringen ondersteunt.