Rijk en provincies intensiveren hun samenwerking om de natuur in Nederland te herstellen. Met een nieuwe investering van ruim € 1,3 miljard zet staatssecretaris Jean Rummenie van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) de volgende stap in het Programma Natuur. Provincies kunnen met deze middelen concrete maatregelen uitvoeren in Natura 2000-gebieden en omliggende natuur, waar uitdagingen zoals stikstof en verdroging een bedreiging vormen. Het doel is een balans te vinden tussen natuur, landbouw en leefbaarheid in het landelijke gebied.
De € 1,3 miljard is bedoeld om de al ingezette natuurherstelmaatregelen in een nieuwe fase te brengen. Staatssecretaris Rummenie benadrukt het belang van deze stap: ‘Ik ben ontzettend blij dat we deze samenwerking kunnen voortzetten. De natuur heeft dit bij uitstek nodig. We gaan vol vertrouwen verder werken aan een samenleving waarin natuur, boer en burger met elkaar in evenwicht zijn.’ Het Programma Natuur, gelanceerd in 2021, vormt de kern van de aanpak en omvat zowel het behoud als het herstel van de biodiversiteit in Nederland.
Programma Natuur
Het Programma Natuur is een samenwerking tussen het rijk en de provincies, met ondersteuning van Rijkswaterstaat en terreinbeheerders zoals Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en LandschappenNL. De focus ligt op stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden, waar het herstel zich richt op het aanpakken van verdroging, het verbeteren van de waterkwaliteit en het versterken van ecologische verbindingen. Hiermee wordt een basis gelegd voor ‘systeemherstel’, een aanpak die verder gaat dan enkel symptoombestrijding.
In de eerste fase van het programma, die tot nu toe vooral gericht was op de natuurgebieden zelf, zijn al maatregelen genomen om de biodiversiteit te beschermen en te versterken. De tweede fase, die van 2024 tot 2032 loopt, verschuift de aandacht naar maatregelen in de omliggende gebieden, wat een bredere en langdurige impact mogelijk maakt. De rijksoverheid heeft in totaal € 2,8 miljard gereserveerd voor het Programma Natuur in de periode 2021-2030, waarmee de inzet voor natuurherstel op lange termijn gewaarborgd is.
Op maat gemaakte herstelmaatregelen
Provincies hebben in kaart gebracht welke natuurgebieden het meest gebaat zijn bij specifieke herstelmaatregelen. Daarbij is gekozen voor een op maat gemaakte aanpak, omdat elk natuurgebied unieke eigenschappen en uitdagingen heeft. Voor elk gebied worden passende maatregelen gekozen, zoals het verhogen van het grondwaterpeil, het verwijderen van uitheemse plantensoorten of het omvormen van naaldbos naar loofbos. Dergelijke ingrepen helpen niet alleen om de biodiversiteit te versterken, maar dragen ook bij aan een betere waterhuishouding en veerkracht van het ecosysteem.
De betrokkenheid van lokale partners speelt hierbij een cruciale rol. Provincies werken nauw samen met terreinbeheerders, gemeenten, waterschappen, ondernemers en andere organisaties die actief zijn in de natuurgebieden. Dit draagt bij aan het draagvlak en de effectiviteit van de maatregelen. Gedeputeerde Jelle Beemsterboer van de provincie Noord-Holland benadrukt het belang van samenwerking voor de leefbaarheid: ‘Alles wat er speelt rond natuur en landbouw heeft ook met leefbaarheid te maken. Je hebt die ‘pijlers’ nodig om ervoor te zorgen dat het leven in het landelijk gebied goed blijft.’
Voorbeelden van herstelmaatregelen
De herstelmaatregelen zijn gericht op het terugdringen van bedreigingen zoals stikstofdepositie en verdroging, die de natuur in Nederland ernstig hebben aangetast. Enkele voorbeelden van concrete ingrepen zijn:
- Bosomvorming: naaldbossen worden omgevormd tot loofbossen om de biodiversiteit te verbeteren en de bodem te versterken.
- Waterbeheersing: kades en dammen worden aangelegd om water vast te houden in kwetsbare gebieden zoals hoogveengebieden. Dit draagt bij aan een stabielere grondwaterstand en vermindert de effecten van droogte.
- Verwijderen van exoten: invasieve soorten zoals de Amerikaanse vogelkers worden verwijderd om de inheemse flora en fauna te ondersteunen.
- Waterkwaliteit: maatregelen zoals baggeren en het maaien van oud riet verbeteren de waterkwaliteit, wat essentieel is voor een gezond ecosysteem.
Deze maatregelen moeten bijdragen aan de duurzame versterking van de natuur in en rondom de Natura 2000-gebieden en een betere balans brengen tussen natuur, landbouw en woongebieden.
Vooruitzichten en uitdagingen
Met deze nieuwe investeringsronde hopen het rijk en de provincies de natuur in Nederland robuuster en veerkrachtiger te maken. De komende jaren blijven een uitdaging, mede door de complexiteit van de samenhang tussen natuur, landbouw en industrie. Toch biedt het Programma Natuur een hoopvol perspectief: door samenwerking en een gebiedsspecifieke aanpak krijgen kwetsbare natuurgebieden weer een kans om zich te herstellen.
In de tweede fase van het programma zullen de maatregelen ook aansluiten op het bredere kabinetsbeleid voor stikstofreductie, wat een integrale aanpak vraagt van alle betrokken partijen. Hiermee wil het kabinet de stikstofuitstoot verminderen en de impact ervan op de natuur verkleinen, zodat zowel natuur als landbouw toekomstbestendig worden.
Met de gerichte maatregelen, een ruime financiële basis en intensieve samenwerking tussen het Rijk en de provincies zet Nederland een stap naar een toekomst waarin natuur en menselijke activiteit in balans zijn.