De overheid moet meer doen tegen schadelijk en immoreel gedrag op het internet in Nederland. Dat stelt het Rathenau Instituut op basis van het rapport Online Ontspoord.
Schadelijk en immoreel gedrag online richt grote schade aan, zowel voor het individu als voor de samenleving. De auteurs van het rapport identificeerden zes categorieën van schadelijk en immoreel gedrag: online informatiemanipulatie, digitaal vigantilisme, online haat, online pesterij en geweld, cyberbedrog en online zelfbeschadiging.
Het internet leek altijd een domein van zelfregulering en zelfredzaamheid van de samenleving, waar de overheid geen rol had en gebruikers zichzelf wel zouden redden. Uit het onderzoek blijkt echter dat grondrechten in het geding zijn; burgers zijn op het internet onvoldoende beschermd. Bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers hebben een actieve overheid nodig om schadelijk en immoreel gedrag online tegen te gaan en sociaal wenselijk gedrag online te bevorderen.
Daarom introduceert het Rathenau een strategische agenda voor de rijksoverheid. Hierin identificeert het vier thema’s waarbinnen de rijksoverheid een sturende, coördinerende en faciliterende rol kan vervullen om in samenwerking met actoren uit de markt en maatschappij, schadelijk en immoreel gedrag online aan te pakken en een veilige online omgeving kan bevorderen.
Het eerste thema – herinrichting van de online omgeving – bevat handvatten voor de rijksoverheid om de online mechanismen die schadelijk en immoreel gedrag online mede veroorzaken, ten goede te keren. Zo doet het rapport een aantal suggesties om in te grijpen in de aandachtseconomie online.
Het tweede thema – online normen verhelderen – gaat in op de rol van de rijksoverheid, markt en maatschappij bij het vernieuwen van de maatschappelijke afspraken over normen en waarden online. De handelingsopties bij dit thema beogen een bredere bewustwording en groter begrip van schadelijk en immoreel gedrag in de samenleving te bewerkstelligen.
Het derde thema – mensen beschermen en slachtoffers bijstaan – bevat suggesties voor de rijksoverheid, handhaving en uitvoeringsorganisaties om beter te reageren op de fenomenen van schadelijk en immoreel gedrag online en de schade hiervan. Zo doet het Rathenau een aantal voorstellen voor de overheid om meer zichtbaar en aanwezig te zijn online.
Het vierde thema – adaptief vermogen versterken – bevat suggesties voor de rijksoverheid om grip te krijgen en te houden op schadelijk en immoreel gedrag online, dat continu in beweging is. Deze handelingsopties zijn gericht op het toekomstbestendig maken van de strategische agenda.
Beeld: Richard Patterson