Een van de karakteristieke kenmerken van opgavegericht werken is dat je als (lokale) overheid beseft dat het probleem dat je te tackelen hebt niet door jou alleen is op te lossen. Je hebt anderen nodig. Omdat ze mede-eigenaar zijn van het probleem. Of omdat ze noodzakelijk zijn voor een oplossing.
Die afhankelijke situatie doet iets met je politieke besluitvorming. En de recente ontwikkelingen in het brexit-debat laten zien waarom je echt een andere positie moet innemen en op een andere manier moet besluiten. Niet meer uitgaan van unicentrische besluitvorming, maar daadwerkelijk bewegen naar polycentrische besluitvorming.
Laat ik eerst die parallel met de brexit uitwerken. Zonder de pretentie te hebben in een paar regels het volledige spel te kunnen doorgronden. Het gaat mij om de rol die het Britse parlement hierin speelt.
Theresa May is op pad gestuurd om een deal te sluiten met de andere lidstaten. En die deal is afgekaart. Waarna het Britse parlement alsnog probeert een deal te sluiten die voor hen gunstiger is.
En, hoe verrassend, daar hebben de andere landen helemaal geen trek in. Als je na stevige en moeilijke onderhandelingen een aantal lastige compromissen hebt met gewonnen en verloren strijdpunten, is het erg onaangenaam als er één partij is die ergens nog een stukje meer wil. Dat willen die anderen dan ook wel!
En daar zit ook de lastige positie van gemeenteraden (en in sommige gevallen zelfs colleges) in een systeem van opgavegericht werken. Laten we eens kijken naar een ‘postzegel-opgave’ als obesitas onder middelbare scholieren. Daarbij spelen onder meer scholen, sportverenigingen, ouders, de GGD, huisartsen en de gemeente een rol. En dan laat ik het daar voor dit voorbeeld maar even bij.
Als je als lokale overheid aangeeft dat je niet de leidende speler bent, maar onderdeel van een netwerk, is het erg lastig uit te leggen dat je aan het einde van het traject toch nog eenzijdig wat kunt aanpassen aan de overeengekomen aanpak.
En dat is precies waar veel gemeenteraden mee worstelen. Ergens wel logisch. Je bent immers de gekozen volksvertegenwoordiging. En wat voor nut heeft het om een voorstel voorgelegd te krijgen waar je als gemeenteraad eigenlijk alleen ‘ja’ tegen kunt zeggen? Daarvoor ben je als raadslid de politiek niet in gegaan.
Het is echter goed om te realiseren dat het aanpassen van afspraken binnen een complex netwerk erg lijkt op het gedrag van het Britse parlement. Aan het einde van het liedje wil jij de toonhoogte nog even aanpassen.
De vraag is hoe geloofwaardig je een volgende keer kunt claimen dat je slechts een van de partijen bent. Als je dat aan de voorkant zegt, moet je dat aan de achterkant ook doen.
En zoals de Europese leiders terecht aangeven dat de Britten eerst zelf moeten bepalen wat ze willen, is dat ook de uitdaging die gemeenteraden steeds meer aan de voorkant aan moeten gaan. Bepaal je inzet vooraf, zodat je niet achteraf je partners in de gordijnen jaagt.
Mijn ervaring: als je niet gefrustreerd wilt raken is het altijd goed om van te voren duidelijkheid te krijgen over je opdracht/ opgave. Je moet minimaal kunnen begrijpen waarom je de boot niet aan de kant krijgt. Vaak is er ook niet een doel maar meerderen, zoals in een programma en dan gaat het om het samenspel . Als er veel belangen in het spel zijn is dat best lastig.