Generatiewisseling

Door alle beschouwingen over mei ́68 was het vraagstuk van breuklijnen en generatiewisselingen weer actueel. Hoe zit dat met misschien wel het meest bedaarde deel van de natie, ‘s lands ambtenarendom?
Vast staat dat een aantal smaakmakers van een generatie reeds zijn vertrokken (Joris Demmink) of dat ergens in het komend decennium gaan doen (Dick Schoof, Mark Frequin). Wie vult het gat? En welke rol spelen politieke formaties als PVV en Forum voor Democratie daarbij? Worden zij buiten de deur gehouden als belichaming van de nieuwe ‘revolte’?
Bekende topambtenaren zoals Hans Vijlbrief (Financiën) en (wat verder terug) Kajsa Ollongren (AZ) lieten zien dat met name enigszins technocratische managers met D66-achtergrond het gat vullen en vulden. Hetzelfde geldt voor partijlozen als Paul Huijts (AZ).
Politieke nieuwkomers als LPF, PVV en FvD houden vooralsnog afstand. Hun vijandigheid jegens de vierde macht als onderdeel van ‘het kartel’ en ‘de elite’ is overbekend. Legendarisch is de botsing in 2002 tussen LPF-minister Eduard Bomhoff en VWS-topambtenaar Peter van Lieshout (een ‘plansocialist’ en ‘linkse planner’, in de ogen van de minister). Omgekeerd was er het opzienbarende vertrek in 2011 van directeur-generaal Annemieke Nijhof (IenM) vanwege de gedoogrol van de PVV in het eerste kabinet-Rutte.
Toch is Nederland pas Nederland als dieperliggende, depolitiserende reflexen hun werk doen. Er zijn aanwijzingen dat de reflex van ‘mee-veren’ met revolutionaire aanvechtingen in plaats van frontale bestrijding ervan, zoals premier Piet de Jong in ‘68 deed, zich nog steeds doet voelen. Enkele maanden geleden benoemde Binnenlandse Zaken topadvocaat Jan Louis Burggraaf (partner bij Allen&Overy) tot lid van de afdeling klachtenbehandeling van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Burggraaf is prominent lid van FvD, en volgens Thierry Baudet ‘ministerskandidaat in een FvD-kenniskabinet’.
Even interessant was wat er in april in Den Helder gebeurde Chris Jansen, raadslid voor de (als gematigd bekend staande) PVV in Almere, was korte tijd kandidaat voor de zware wethouderspost van Financiën in de marinestad. Jansen, tevens lid van de PVV-fractie in de Provinciale Staten van Flevoland, zou de eerste PVV-wethouder van Nederland worden.
Zijn kandidatuur verdampte al snel in de politieke opwinding daarover. Toch zou het goed kunnen dat de gebeurtenissen rond Burggraaf en Jansen, achteraf bezien, de opmaat waren voor openingen in het bestuurlijk en ambtenarenapparaat voor nieuwe politieke krachten.