Ooit zei iemand tegen mij dat je je altijd moet realiseren dat een blauw lijntje op een landkaart geen rivier is. Dat blauwe lijntje is niet meer dan een afspraak. Een belangrijke afspraak, dat wel. Ik moest daar de afgelopen weken aan denken bij de discussie over monitoring.
Blauwe lijntjes zijn een versimpelde en statische weergave van de dynamische werkelijkheid, waardoor we in beeld kunnen brengen waar rivieren liggen en hoe breed ze zijn. Zo kunnen we ons oriënteren en onze route bepalen. Wat we niet zien, is hoe de binnenvaart de stroming van de Maas beïnvloedt. Hoe smeltwater uit de Alpen zorgt voor een hoger waterpeil in de Rijn. Of hoe anders de kleur van het water is in de Zaan vergeleken met dat van het Eemskanaal of de IJssel. Stroming, waterpeil en kleur zijn elke dag een beetje anders. Het komt niet in ons op om dat steeds opnieuw in een kaart te vangen. Het blauwe lijntje geeft ons in de meeste gevallen voldoende inzicht.
In het sociaal domein is de werkelijkheid net zo dynamisch, zowel in de voorbereiding op de nieuwe taken als in de daadwerkelijke ondersteuning van mensen. Met elke dag nieuwe vragen en persoonlijke situaties die steeds andere antwoorden nodig hebben.
Elk departement heeft zo zijn eigen vragen over de voortgang van de decentralisaties. En gemeenten zelf willen natuurlijk ook van alles weten. Rijk en gemeenten stellen hun vragen om verschillende redenen. Om beleid te ontwikkelen of te controleren, om verantwoording af te leggen of om te leren of we de goede dingen doen en de dingen goed doen. De een wil de kleur van het water weten, een ander de stroming, de volgende het waterpeil.
In het sociaal domein telden we op een bepaald moment zo’n veertig monitoren met elk hun eigen definities en doelen. Het gevolg was een grote hoeveelheid verschillende gegevens en een enorme last bij gemeenten om alle benodigde informatie in kaart te brengen. Dat riep de vraag op of het niet mogelijk zou zijn om ook in het sociaal domein afspraken te maken over een eenduidige weergave van de werkelijkheid, zoals het blauwe lijntje dat staat voor water dat alsmaar in beweging is.
Samen met de departementen hebben de VNG en KING hard gewerkt om samenhang te brengen in de monitoring. Zodat gemeenten nog maar één database hoeven bij te houden waaruit iedereen kan putten. Gemeenten halen er hun informatie uit voor beleidsontwikkeling en horizontale verantwoording. Het Rijk vindt er de benodigde gegevens om de stelselverantwoordelijkheid waar te maken. En onderzoekers krijgen toegang tot een rijke bron aan kennis op basis waarvan we het morgen beter kunnen doen dan vandaag.
Eén monitor. Het lijkt logisch en simpel, maar het is een revolutie in de manier waarop decentralisatie van beleid tot nu toe loopt. Ik ben er altijd van overtuigd geweest dat je alleen vooruitgang boekt als je de punten van de driehoek beleid, praktijk en wetenschap verbindt. Dat kán met deze monitoringsafspraken. Dat het is gelukt om een ‘blauw lijntje’ te ontwikkelen voor de monitoring in het sociaal domein is een mooi staaltje van samenwerking tussen Rijk en gemeenten. Het vereenvoudigt controle en verantwoording, zolang we één ding in ons achterhoofd houden. Het sociaal domein is dynamisch. Blauwe lijntjes stromen niet, maar de werkelijkheid is altijd in beweging.