‘Het is belangrijk dat ambtenaren een brede blik hebben. Problemen van burgers gaan vaak over grenzen van beleidsterreinen heen. Dan helpt het niet als ambtenaren in een eigen “koker” blijven werken. Ambtenaren die proberen de systeemwereld van de overheid en de leefwereld van burgers te overbruggen, zijn goud waard,’ zegt Bart Snels, inspecteur-generaal Belastingen, toeslagen en douane en jurylid van de Publiek Denken Top 100 Ambtenaar van het Jaar.
Het bevorderen van gelijkheid bij de overheid en in de dienstverlening aan burgers spelen een steeds grotere rol, aldus Snels. ‘Voortdurend kritisch kunnen kijken naar het eigen handelen en dat van de organisatie is om die reden belangrijk. Blijf vragen stellen die gaan over wat rechtvaardig is. En probeer je voortdurend te verplaatsen in een ander. Dan moet je ook echt interesse hebben in of nieuwsgierig zijn naar wat anderen beweegt.’
Actief signalen ophalen
Hoe kunnen ambtenaren op een overtuigende manier laten zien dat de belangen van de burger altijd voorop staan? Snels: ‘Met durf om processen te vernieuwen of te interveniëren om dialoog met burgers en bedrijven mogelijk te maken. Als toezichthouder doen wij dat ook. We mogen dan wel op de 28ste etage zitten in de Haagse Hoftoren, we staan met beide voeten op de grond.’
‘We gaan naar de werkvloer en we halen actief signalen op. Van burgers, bedrijven, opdrachtgevers en de medewerkers van de diensten waarop we toezicht houden. We merken dat bij de medewerkers de wens bestaat om zaken te bespreken, om ideeën over beter beleid te delen. Hoe het anders kan, hoe het beter kan. Daar luisteren we naar, daar willen we op handelen. We willen niet in onze Haagse beleidstoren blijven zitten, maar in de samenleving ophalen wat we zien. Dat lukt en daar ben ik trots op.’
Bang voor afrekencultuur
Tegenspraak kunnen bieden; dat is volgens Snels een van de belangrijkste, zo niet de belangrijkste vaardigheid die een ambtenaar moet bezitten. ‘Dat is niet alleen nodig voor de inhoud van het werk, maar ook om zelf grip te houden op het werk en je werkgeluk. Ik zie in mijn omgeving een ongelofelijke ambitie en loyaliteit om te werken voor het publieke belang. Maar ik merk ook dat veel collega’s bang zijn voor de afrekencultuur waarin we zijn beland. We zijn geneigd om vooral terug te kijken naar wat er in het verleden fout is gegaan en wie daarvoor verantwoordelijk is.’
Daardoor verliezen ambtenaren hun motivatie en trots. Snels: ‘Hoe meer je die wel voelt, hoe beter je met kritiek kunt omgaan en hoe meer tegenspraak je durft te leveren. Als ambtenaren kunnen we ook terugpraten: naar de politiek, samenleving en media. Dat zouden we wat mij betreft veel meer moeten doen. Het kan geen kwaad om te zeggen dat iets niet kan, of dat er meer gevraagd wordt dan werkbaar is.’
*Nomineer voor 22 september 13:00u jezelf of een collega voor de Ambtenaar van het Jaar 2023!
Beeld: Marieke Duijsters