Heel Nederland in 3D, zo uit de computer. Het vraagt niet veel verbeeldingskracht om te bedenken wat je met zo’n topografische 3D-kaart allemaal kunt doen. Bijvoorbeeld voor de Omgevingswet. De basis onder die wet is zo realistisch mogelijke locatie-in-formatie. En de echte wereld? Die is nu eenmaal driedimensionaal.
Ben Bruns is manager Maatwerk en Advies bij het Kadaster. Zelf voegt hij daar nog ‘innovatie’ aan toe. ‘Ik houd me bezig met de vraagstukken die we niet kunnen beantwoorden met bestaande diensten.’ Zijn vernieuwingsdrang kan hij nu kwijt in een bijzonder project: het 3D-basisbestand van de gebouwde omgeving.
Een korte ontstaansgeschiedenis. Bruns: ‘Het Kadaster is houder van de Basisregistratie Topografie (BRT). In de BRT wordt de topografie van ons land vastgelegd in een digitale kaart en als open data beschikbaar gesteld. Rijk, gemeenten, ondernemers en particulieren kunnen er gebruik van maken. Bijvoorbeeld voor gebiedsontwikkeling, ruimtelijke planvorming of recreatief gebruik. Terreinen, water, wegen en gebouwen… we hebben alles tweedimensionaal in kaart gebracht. Maar de echte wereld is natuurlijk niet tweedimensionaal. En met het voortschrijden van de technologie kwamen we vanzelf op het punt dat we een 3D omgevingsmodel wilden ontwikkelen.’
Ketengedachte
De eerste experimenten startten in 2008, met de komst van het Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN), en kwamen in de vijfde versnelling met de introductie van AHN2. Met deze data kon hoogte worden toegevoegd aan de kaarten. Bruns: ‘Dat klinkt simpel, maar de uitdaging was om vanuit de data van de BRT en AHN2 volautomatisch het gehele Nederlandse grondgebied in 3D te reconstrueren. We zijn daartoe op technologische expeditie gegaan met een aantal wetenschappelijke partners, onder meer Universiteit Twente, TU Delft en VU Amsterdam. Een van de vragen was hoe we die enorme datasets in een behapbare processortijd konden stoppen? Dat is gelukt met de supercomputer van de VU. We zijn nu zover dat we 97 procent van Nederland 3D in kaart hebben.’
Met weer andere partners zijn we gaan doorontwikkelen en is ervoor gezorgd dat de beelden er net zo mooi uitzien als die van een virtual reality game. Bruns:
‘Zo voegt het bedrijf CycloMedia aan onze 3D-basis met echte dakvormen – plat of schuin – texturen toe, zodat beton eruitziet als beton, en baksteen als baksteen. Dat is werk dat wij als overheidsorganisatie niet kunnen en willen doen. Het is ook niet onze core business om dit soort 3D-data pasklaar in een GIS (Geografisch Informatie Systeem) op te nemen. Publieke Dienstverlening Op de Kaart (PDOK) is een centrale voorziening voor het ontsluiten van geo- datasets van nationaal belang. Tevens heeft het bedrijf Esri op eigen initiatief de ontsluiting voor de Arcgis gebruikers opgepakt. Daarnaast is de ‘open geo community’ zeer actief in het gebruiksklaar beschik- baar stellen van geodata. We werken echt vanuit een ketengedachte: partners met elk hun eigen expertise, onafhankelijk maar aanvullend op elkaar.’
Eerste verkenningen
Als we aan gebruikers denken, kom je al snel uit
bij de Omgevingswet. Daarin draait het immers helemaal om de fysieke leefomgeving en om het beheer, de ontwikkeling en de beoordeling van die leefomgeving. Gebaseerd op zoveel mogelijk locatie-informatie die de driedimensionale werkelijkheid weergeeft. Het duurzaam beschikbaar stellen van 3D-data helpt de gemeenten bij de visie- en planvorming én de uitvoering in het kader van de Omgevingswet. En ook de ‘gewone’ burger moet
van de Omgevingswet gebruik kunnen maken.
Een betrouwbaar, herkenbaar, realistisch, actueel 3D-model van de werkelijkheid is dan zeer waardevol. Maar zover is het nog niet. Bruns: ‘We zijn nu de eerste verkenningen aan het doen. We hebben een tiental gemeenten gevraagd om als early adopters met de 3D Kaart aan de slag te gaan. Wat kan dit voor hen betekenen, zitten we op de goede weg, wat kan er beter? Met de feedback kunnen we volgende stappen zetten naar hoogwaardige, landsdekkende 3D-data in het Digitale Stelsel van de Omgevingswet.’
Virtual reality
Zwolle is zo’n early adopter. De gemeente wil 3D inzetten bij de herinrichting van de spoorzone.
Dat is nu een rommelig, geïsoleerd gebied, maar moet straks een aantrekkelijk stadsdeel worden. ‘Je kunt je voorstellen dat het maken van plannen een stuk makkelijker en beter gaat als je een realistisch beeld hebt. Wij leveren de basis 3D-datasets van dat specifieke gebied en de gemeente kan eventueel eigen datasets toevoegen. Zwolle heeft bijvoorbeeld datasets van alle bomen. Andere gemeenten hebben data van de verkeersborden of van alle laadpunten voor elektrische auto’s. Gecombineerd bieden de datasets een compleet en realistisch driedimensionaal beeld van het gebied waarmee je iets wilt.’ Zaanstad doet iets totaal anders met de 3D Kaart. ‘Daar is het idee 3D in te zetten om virtuele routes uit te zetten voor mensen met een visuele beperking.
In combinatie met een app geeft die de ideale looproute aan in plaats van de huidige ribbeltegels. Zo kom je vanzelf in de wereld van virtual reality. Vergezocht? Wat denk je van 3D-beelden van alle gebouwen in Nederland. Brandweermannen op weg naar een melding kunnen vervolgens met een virtual reality-bril zien hoe het brandende gebouw er van buiten uitziet. Je kunt je makkelijk voorstellen wat een voordelen dat oplevert.’
Veel van deze ideeën zijn nog toekomstmuziek, maar ver weg ligt die toekomst niet. Het Kadaster is er klaar voor. ‘Marktpartijen kunnen wellicht hetzelfde, maar dan weet je nooit welke commerciële belangen er meespelen,’ besluit Bruns. ‘Het 3D-basisbestand dat het Kadaster maakt wordt volgens open standaarden beschikbaar gesteld zodat iedereen het
kan gebruiken. Wij zijn onafhankelijk en ons enige belang is om een reële, virtuele omgeving te bieden die een betrouwbare en goede basis is voor toepassingen als de Omgevingswet. Een basis waarop je kunt vertrouwen.’