Ruim een kwart van de politieke ambtsdragers, zoals burgemeesters en raadsleden, is in het afgelopen jaar geconfronteerd met agressie en geweld. Dat is een stijging ten opzichte van afgelopen jaren. Mede door de sociale media is de zichtbaarheid en benaderbaarheid van politici toegenomen. Het aantal politieke ambtsdragers dat te maken heeft met agressie via sociale media is in de afgelopen twee jaar verdubbeld. Het aantal overheidsmedewerkers dat met agressie en geweld te maken heeft blijkt daarentegen te dalen. Dat blijkt uit de Monitor Integriteit en Veiligheid Openbaar Bestuur 2016 van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK).
De toename van agressie en geweld tegenover politieke ambtsdragers zou verklaard kunnen worden door de verhoogde instroom van asielzoekers, waarover het afgelopen jaar onder andere inspraakavonden in gemeenten zijn geweest die tot spanningen hebben geleid. BZK ondersteunt politieke ambtsdragers op thema’s als veiligheid (Veilige Publieke Taak), bestuurlijke integriteit en ondermijnende criminaliteit, bijvoorbeeld door het aanbieden van trainingen voor burgemeesters en het aanbieden van nazorg door de Vertrouwenslijn en Instituut voor Psychotrauma. Deze ondersteuning wordt voortgezet in de vorm van een voorziening.
De monitor geeft naast cijfers over agressie en geweld ook inzicht in de integriteit van het openbaar bestuur. Het algemene beeld is dat Nederland een integer ambtelijk apparaat heeft. Er zijn minder vermoedens van schendingen dan een aantal jaar geleden en het aantal feitelijk geregistreerde schendingen is laag. Ook hebben bijna alle organisaties een actueel integriteitsbeleid, worden kwetsbare processen (zoals inkoop en aanbesteding) doorgaans met extra waarborgen omkleed, wordt in driekwart van de organisaties functiescheiding toegepast en hebben bijna alle organisaties een regeling voor nevenwerkzaamheden. Daar waar verbetering mogelijk is zal BZK dit onder de aandacht blijven brengen en werkgevers oproepen daarmee verder aan de slag te gaan. Zo zal de registratie van integriteitsschendingen makkelijker worden door een nieuwe ontwikkelde module van A&O fonds gemeenten en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
De monitor laat zien dat nog steeds één op de drie politieke ambtsdragers mogelijke integriteitsschendingen bij collega-ambtsdragers heeft gezien, zoals omgang met gevoelige informatie of belangenverstrengeling. Uit de monitor blijkt dat veel organisaties een actuele gedragscode voor politieke ambtsdragers hebben. Dit voorjaar is door BZK, VNG, het Interprovinciaal Overleg en de Unie van Waterschappen de ‘Handreiking integriteit van politieke ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen’ geactualiseerd, met daarin modelgedragscodes integriteit voor volksvertegenwoordigers en bestuurders.