Rijksoverheid laat veel kansen liggen bij externe inhuur

De rijksoverheid geeft jaarlijks ruim €1,1 miljard uit aan externe inhuur aan consultancybureaus, uitzendbureaus en IT-bedrijven, maar uit onderzoek van Sioo, het interuniversitair opleidingsinstituut voor verandermanagement en de Vrije Universiteit te Amsterdam blijkt dat de overheid niet uit consultants haalt wat erin zit en veel kansen laat liggen. Daarom pleit Ard-Pieter de Man, Sioo-rector en hoogleraar Consultancy, kennisnetwerken en innovatie, voor de invoering van een prestatiebeloning: meer betalen bij beter presteren, minder betalen bij slecht presteren.

‘De overheid zet alles op alles om voor een dubbeltje op de eerste rang te zitten, terwijl uit het oog wordt verloren wat eigenlijk de meerwaarde moet zijn van de consultant voor de eigen organisatie. Prijs is heilig, zo lijkt het’, aldus De Man. 

Beloning voor kwaliteit levert op de lange termijn meer op dan kostenbesparing op de korte termijn. ‘Verschuif de focus van kosten naar waarde. In plaats van te vragen: hoe duur is de consultant, moet de vraag worden gesteld: wat voor waarde levert hij? Dit kan door het invoeren van een prestatieafhankelijke beloning,’ zegt De Man.

Prestatiebeloning bij rijksoverheid is een betere optie

Begrotingssystematiek
Resultaatafhankelijke beloning komt bij de overheid niet of nauwelijks voor vanwege de begrotingssystematiek. De Man: ‘Er is liever duidelijkheid op wat het budget voor dit jaar gaat zijn, dan onzekerheid over wat uiteindelijk betaald moet worden bij prestatieafhankelijke beloning.’ In plaats van de prijsdruk op te voeren, zou de overheid veel meer moeten sturen op het verhogen van de toegevoegde waarde van consultants, zo staat in de uitkomsten van het onderzoek.

Kritiek
De overheid wil volgens De Man de kosten van circa 1,1 miljard euro per jaar tegengaan door prijsdruk. ‘Overheden werken steeds vaker met een maximumtarief, waar een bureau niet van kan draaien. Het probleem is dat inkomen wordt verward met omzet. Een adviseur bij een bureau die 100.000 euro declareert, heeft daarmee nog geen 100.000 euro aan inkomen. Zijn bedrijfskosten (pand, opleidingen, uren offertes maken, marketing, administratieve ondersteuning etc.) en belastingen gaan daar nog van af. Optisch lijkt de adviseur veel te verdienen, in werkelijkheid valt het dan wel mee.’

Een ander kritiekpunt is dat de overheid te veel van adviseurs afhankelijk wordt. ‘Dat is inderdaad een punt, maar door prijsdruk en aanbesteden los je dat niet op. Het werk moet toch gebeuren. Het aannemen van nieuw personeel is echter politiek niet haalbaar, want de overheid wordt door de meeste partijen al te groot gevonden. Bovendien is het vaak niet wenselijk, omdat bepaalde expertise niet continu nodig is. Kortom: adviseurs zullen een belangrijke rol in de overheid blijven spelen, al is het maar als flexibele schil.’