De aanstellingswijze van burgemeesters heeft direct gevolgen voor de rol en positie van de burgemeester en daarmee voor de lokale politieke verhoudingen. Daar moet meer aandacht voor zijn, voordat het kind met het badwater wordt weggegooid. De Raad voor het Openbaar Bestuur adviseert: bepaal eerst wat voor type burgemeester je wil hebben: begin bij het begin. Het advies is 20 juni jl. overhandigd aan minister Plasterk tijdens de Werkconferentie ‘Burgemeester van de toekomst’.
Over de rol, positie en aanstellingswijze van de burgemeester woedt al langer een debat. Wat is de beste aanstellingswijze; kiezen de inwoners zelf hun burgemeester, of kiest de gemeenteraad? Er zijn diverse wijzen van aanstelling. De Rob constateert dat de discussie over de aanstellingswijze van de burgemeesters tot dus ver draait om het al of niet gewenste eindbeeld: een rechtstreeks door de inwoners, dan wel door de gemeenteraad gekozen burgemeester.
Zouden we het bestaande model wel moeten herzien? Het model is vanuit bestuurlijk oogpunt gezien ‘redelijk uitgebalanceerd’, stelt de Rob. De gemeenteraad kiest de facto nu al zijn eigen burgemeester. Argumenten om de boel op de schop te gooien zijn de geringe democratische legitimiteit van burgemeester en het grote afbreukrisico van het ambt zelf. Zo ja, dan zijn er volgens de Rob drie opties: verkiezing door de gemeenteraad, in de wet regelen dat de bewoners de burgemeester kiezen, dan wel de vraag of de burgers eraan te pas komen overlaten aan de gemeenteraad. In het advies zijn per optie niet alleen de voors en tegens in kaart gebracht, maar worden ook waarschuwingen afgegeven. Sommige opties hebben namelijk vergaande gevolgen voor de hele inrichting van het lokale bestuur of voor de huidige bestuurlijke verhoudingen.
Er moet kortom goed worden nagedacht over het burgemeestersambt en de gevolgen voor dat ambt en het lokale bestuur bij een andere aanstellingswijze, vóór dat daar een besluit over wordt genomen. ‘De burgemeester vervult een cruciale rol in het lokale openbaar bestuur. De Raad voor het openbaar bestuur wil duidelijk maken dat de aanstellingswijze voort moet komen uit een visie op het ambt, niet andersom’, benadrukt Rob-voorzitter Wallage.