De afgelopen tien jaar worden burgers weinig betrokken bij beleid, terwijl de overheid wel veel van ze verwacht bij de uitvoering daarvan. Dat blijkt uit het rapport Overdragen, delen en herstellen van het Sociaal en Cultureel Planbureau.
Voor dat rapport keek het SCP naar de verantwoordelijkheidsdeling tussen burgers en overheid sinds 2011. Het SCP analyseerde troonredes, regeringsverklaringen, nota’s, rapporten en adviezen. Die analyses laten zien dat er in de afgelopen tien jaar een golfbeweging zichtbaar is in de visies van de overheid op de verantwoordelijkheidsverdeling tussen overheid en burgers.
Tussen 2011 en 2013 trok de overheid zich terug en werd gestuurd op een participatiesamenleving, waarin burgers meer verantwoordelijkheid kregen in de uitvoering. Van 2014 tot 2019 ontstond meer ruimte en noodzaak voor overleg met maatschappelijke organisaties en marktpartijen om gezamenlijk te werken aan grote maatschappelijke opgaven via het sluiten van akkoorden. De burgerverantwoordelijkheid wordt doorgeschoven naar het lokale domein.
In de laatste jaren (2020-2022), gedurende de coronacrisis maar ook ten tijde van de toeslagenaffaire en aardbevingen in Groningen, stelde de overheid zich verantwoordelijk op om de samenleving draaiende te houden. Om het vertrouwen van burgers te herstellen wordt er ook gezocht naar een actievere rol voor burgers in beleid.
Recente ontwikkelingen bieden bredere kansen voor meer en eerdere betrokkenheid van burgers bij beleidsvorming en daarmee echte zeggenschap, stelt het SCP. Belangrijk hierbij is om burgers te betrekken op een manier die bij hun leefwereld past, en ook aandacht te hebben voor burgers die niet (willen of kunnen) participeren. Daarnaast is het belangrijk om duidelijkheid te creëren over ieders rol en verantwoordelijkheden, zodat burgers weten wat ze van de overheid mogen verwachten en andersom.