In het debat over burgerfora worden juist burgers zelf niet voldoende betrokken, stelt het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Met de kennisnotitie ‘Organiseren van burgerfora’ wil het inzicht geven in het burgerperspectief over burgerfora.
Bij een burgerforum of burgerberaad adviseert een kleine groep ingelote burgers de politiek over een maatschappelijke kwestie. Wanneer deze fora momenteel georganiseerd worden, wordt van te voren meestal niet gevraagd of burgers daar überhaupt achter staan.
Uit opinieonderzoek van het SCP en de Radboud Universiteit Nijmegen naar burgerfora uit 2021 blijkt dat na 63 procent van de Nederlanders het idee van een burgerforum steunt. Veel mensen zien het als een correctie of aanvulling op de democratie en een manier om andere perspectieven, belangen en ervaringen in te brengen in het politieke debat.
Mensen hebben echter ook bezwaren: ze vinden dat ‘gewone’ burgers niet genoeg kennis hebben om goede beslissingen te nemen en denken dat ‘de grootste schreeuwers’ vaker hun zin zullen krijgen. De bereidheid om deel te nemen aan een burgerforum over het klimaat ligt met 48 procent lager dan de steun voor het instrument zelf.
Het SCP geeft in de kennisnotitie vier aandachtspunten mee bij de organisatie van een burgerforum die vanuit het burgerperspectief relevant zijn. Ten eerste is dat om te realiseren dat de doelen en verwachtingen van burgers anders kunnen zijn dan die van de betrokken politici of beleidsmakers. Door het doel van het forum te expliciteren en te communiceren kan teleurstelling en onvrede worden voorkomen.
Ten tweede is het voor burgers van belang dat alle geluiden vertegenwoordigd zijn en iedereen een gelijke kans heeft die in te brengen. Besteed daarom veel aandacht aan de representativiteit (bijvoorbeeld met een gestratificeerde loting) en de inclusiviteit (zodat ook mensen die niet graag in het openbaar spreken aan bod komen); en maak zowel vooraf als achteraf aan deelnemers en het bredere publiek duidelijk dat je dat doet.
Ten derde hebben burgers verschillende wensen en verwachtingen ten aanzien van democratie en politiek en hun rol daarin. Wie burgers meer invloed en zeggenschap wil geven, moet daarom nadenken over het hele spectrum van democratische innovaties. Welk instrument of combinatie van instrumenten is het meest geschikt? En wie kan op welke manier meedoen?
Tot slot is een belangrijk punt dat het burgerforum niet als vrijblijvend, eenmalig experiment moet worden beschouwd. Negatieve ervaringen van burgers kunnen het draagvlak voor het instrument namelijk ondergraven, het vertrouwen van burgers in de democratie onder druk zetten en leiden tot minder politieke betrokkenheid.